Iστορίες Γνώσης και Πάθους
Ο L.J.K. Setright ανατρέχει στις σχέσεις Rolls-Royce και Bentley.
EYKOΛA συνειδητοποιεί κανείς πόσο έχει προοδεύσει η τεχνολογία τα τελευταία εβδομήντα
χρόνια. Ωστόσο, αν και δύσκολα το αντιλαμβανόμαστε, η αρχή είχε γίνει περίπου τριάντα
χρόνια νωρίτερα. Βλέποντας την πρόσφατη επιτυχία της Bentley στο Λε Mαν -πρώτη και
δεύτερη θέση στην τελική κατάταξη με ρεκόρ απόστασης-, επιστρέφω στο παρελθόν, όταν η
τελευταία εκ των τεσσάρων συνεχών νικών της εκεί (το 1930) σήμανε το τέλος μιας εποχής.
Λίγο αργότερα, η φίρμα έφτασε πολύ κοντά στην εξαφάνιση.
Το 1933 ήταν μια χρονιά γεμάτη γεγονότα, ίσως ακόμα και μια μοιραία χρονιά. Στις ΗΠΑ
άνοιξε ο πρώτος ντράιβ-ιν κινηματογράφος, είκοσι χρόνια μετά το πρώτο ντράιβ-ιν
βενζινάδικο. Η ποτοαπαγόρευση (ο νόμος που απαγόρευε τα αλκοολούχα ποτά και έδωσε το
έναυσμα για τη μεγαλύτερη ανάπτυξη του οργανωμένου εγκλήματος) έληξε και, με το δέλεαρ
της Νέας Συμφωνίας, ο Ρούσβελτ έγινε πρόεδρος. Στη Γερμανία, ενώ η Daimler-Benz και η
Auto-Union εργάζονταν πυρετωδώς πάνω στα νέα αγωνιστικά τους αυτοκίνητα για τα γκραν πρι
των ετών 1934-1937, ο Χίτλερ ανέβαινε στην εξουσία και δημιουργούνταν το πρώτο στρατόπεδο
συγκέντρωσης στο Νταχάου. Στη Μεγάλη Βρετανία, η Rolls-Royce παρήγαγε μια νέα Bentley.
Ήταν το πιο συγκλονιστικό και, ταυτόχρονα, το πιο λογικό συμβάν στην ιστορία της Bentley.
Ως αυτοκίνητο ήταν ίσως το καλύτερο που έφτιαξε ποτέ η Rolls-Royce, με τα χειρότερα,
όμως, κίνητρα.
Στο μεγαλύτερο μέρος της προηγούμενης δεκαετίας, η Rolls-Royce σπάνια ενδιαφέρθηκε για τη
βελτίωση της φήμης τής Bentley. Η πρώτη Bentley, ένα καλοζυγισμένο σπορτίφ αυτοκίνητο,
ουδέποτε απείλησε την αγορά της Rolls-Royce. Ούτε τα μοντέλα που ακολούθησαν, όντας
μεγαλύτερα και πιο... αρρενωπά, κατάφεραν να της αποσπάσουν αγοραστές. Όταν, όμως, το
1930, η Bentley εμφάνισε ένα αυτοκίνητο 8 λίτρων που παρείχε όλη τη μεγαλοπρέπεια μιας
Rolls-Royce, επιτυγχάνοντας, ταυτόχρονα, πολύ καλύτερες επιδόσεις, η R-R άρχισε να νιώθει
την απειλή. Τα νέα ότι η Bentley, όπως και πολλές άλλες εταιρείες της εποχής, βρισκόταν
στο χείλος της χρεοκοπίας αρχικά έφεραν ανακούφιση στο αντίπαλο στρατόπεδο. Παρ? όλα
αυτά, όταν ακούστηκε ότι η Napier θα εξαγόραζε την Bentley και θα έβαζε στην παραγωγή ένα
νέο αυτοκίνητο, στη R-R άρχισαν να ανησυχούν πραγματικά.
Ο φόβος και το μίσος για τη Napier μπορεί να φάνταζαν μακρινά ως συναισθήματα, αφού η R-R
πολύ γρήγορα έγινε πολύ πλουσιότερη από τη Napier, αλλά σίγουρα υπήρχαν ριζωμένα στα βάθη
του παρελθόντος, στα πρώτα χρόνια της συνεργασίας του Rolls με το Royce, κάπου μισό αιώνα
πριν. Η Napier κατασκεύαζε μερικά καλά αυτοκίνητα και αρκετούς ακόμα καλύτερους κινητήρες
αεροσκαφών και, απ? όσο μπορώ να εκτιμήσω, δεν έκανε ποτέ κακό στη R-R. Eντούτοις, η κατά
τα φαινόμενα ευγενής R-R ήταν το αφεντικό της αγοράς και δεν έχανε ευκαιρία να βάζει
εμπόδια στο δρόμο της Napier. Ένα σημαντικό γεγονός ήταν ότι οι δύο κορυφαίοι μηχανικοί
της R-R, την περίοδο μεταξύ των πολέμων του Κάιζερ και του Χίτλερ, είχαν στρατολογηθεί
από τη Napier. Το ίδιο σίγουρο ήταν, επίσης, ότι η R-R θεώρησε ως πολύ επικίνδυνο το
γεγονός ότι το 8λιτρο αυτοκίνητο του Μπέντλεϊ θα εξελισσόταν και θα προωθούνταν ως
Bentley Napier.
Με έναν ύπουλο και, ταυτόχρονα, ιδιοφυή νομικό ελιγμό, η R-R εμπόδισε την πώληση της
Bentley στη Napier και την εξαγόρασε η ίδια. Μάλιστα, η αγορά δεν αφορούσε μόνο την
εταιρεία, αλλά και τον... κ. Μπέντλεϊ αυτοπροσώπως «μαζί με τα έπιπλα του γραφείου του»,
όπως χαρακτηριστικά είχε ειπωθεί. Ήταν ένα διπλό χτύπημα της R-R, αφού, με μία κίνηση,
εξαφάνισε τους δύο βασικότερους ανταγωνιστές της.
Πλέον, ο Γ. Ό. Μπέντλεϊ άρχιζε να αντιλαμβάνεται τι σημαίνει να δουλεύεις για μια μεγάλη,
εύρωστη και ανελέητα ξεροκέφαλη εμπορική επιχείρηση. Τον ενημέρωσαν ότι δεν ενδιαφέρονταν
να προχωρήσουν στην εξέλιξη όχι μόνο του 8λιτρου, αλλά και κανενός άλλου αυτοκινήτου του.
Αντίθετα, θα προχωρούσαν στην παραγωγή ενός «πολιτισμένου» σπορτίφ αυτοκινήτου, που θα
βασιζόταν στην υπάρχουσα Rolls-Royce 20/25 ίππων, η οποία ήταν η τελευταία από μια σειρά
«μικρών» εκδόσεων, που είχαν ξεκινήσει με την... αποκρουστική Light Twenty του 1922.
Ύστερα από κάποια σύγχυση σχετικά με τους εναλλακτικούς κινητήρες, αποφασίστηκε ότι
μερικές μετατροπές στον κινητήρα του 20/25, συμπεριλαμβανομένου του υψηλότερου λόγου
συμπίεσης, της τοποθέτησης των βαλβίδων αντιδιαμετρικά στο καπάκι και των διπλών
καρμπιρατέρ, θα επαρκούσαν ώστε να προσφέρουν την επιθυμητή απόδοση. Το αποτέλεσμα
ονομάστηκε «το αθόρυβο σπορ αυτοκίνητο», μια Bentley 3,5 λίτρων, η οποία αποδείχτηκε
γλυκιά, λαμπερή, πολιτισμένη και ζωηρή σε οτιδήποτε ζητούσε ο οδηγός της. Αν και η
εταιρεία ποτέ δεν το αποδέχτηκε πραγματικά, το αυτοκίνητο έγινε γνωστό ως η
«Rolls-Bentley», αφού έδειχνε να ενσωματώνει τα καλύτερα και να αποβάλλει τα χειρότερα
χαρακτηριστικά των δύο (όπως η τραχύτητα της Bentley και η έλλειψη κομψότητας της R-R).
Ήταν, πέρα από κάθε αμφιβολία, ένα υπέροχο αυτοκίνητο και οι σπορτίφ καταβολές του
τονίζονταν από μια ελαφρύτερη και βελτιωμένη έκδοση που οδηγούσε κάποιος Ε. Ρ. Χολ στο
πρωτάθλημα τουρισμού των ετών 1934, 1935 και 1936. Ήταν πάντα ένα προβληματικό
πρωτάθλημα, στο οποίο ο Χαλ μονίμως τερμάτιζε δεύτερος, ωστόσο η μέση ωριαία ταχύτητά του
στον αγώνα του 1936 αποτέλεσε ρεκόρ για την πίστα του Aρντς στην Ιρλανδία.
Αν συμφωνήσουμε, όπως και η Iστορία τείνει να επιβεβαιώσει, ότι οι R-R ήταν σχεδιαστικά
ασθενείς, αλλά φανταστικά εξελιγμένες, τότε δεν είναι περίεργο ότι η Rolls-Bentley
προέκυψε καλύτερη. Το 1936 ο κινητήρας 20/25 της R-R μεγάλωσε σε διάμετρο εμβόλων και το
υπόλοιπο του αυτοκινήτου βελτιώθηκε στις λεπτομέρειες, ώστε να προκύψει η 25/30, ένα
εξαιρετικά ευχάριστο αυτοκίνητο, το οποίο θεωρώ πως ήταν η καλύτερη Rolls-Royce όλων των
εποχών. Οι παραπάνω μετατροπές υιοθετήθηκαν και στην Bentley των 4,25 λίτρων.
Μπορεί να μην κέρδισε ποτέ κάτι σημαντικό, ωστόσο άφησε το στίγμα της στο Λε Mαν. Ένα
ειδικό αεροδυναμικό σεντάν που κατασκευάστηκε το 1939, ώστε να σπάσει το ρεκόρ ταχύτητας,
οδηγήθηκε στο Λε Mαν του ?49 από τον ιδιοκτήτη του, Χ. Σ. Φ. Χέι, όπου τερμάτισε έκτο. O
Xέι δοκίμασε ξανά την επόμενη χρονιά, τότε, όμως, τερμάτισε μόλις δέκατος τέταρτος. Το
1951 ο Χέι οδήγησε για ακόμη μια φορά εκεί και τερμάτισε εικοστός τρίτος, κάτι που, όμως,
δικαιολογείται από το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο το αυτοκίνητο χρησιμοποιούνταν
για... ταξίδια αναψυχής γύρω από την Ευρώπη και είχε ήδη διανύσει 150.000 χλμ.
Ο απλός κινητήρας των 4,25 λίτρων παρέμεινε στην παραγωγή μέχρι που ξέσπασε ο Πόλεμος.
Aπό τότε, καμία Bentley δεν ήταν ποτέ τόσο αξιόλογη και κομψή. Όχι ότι έφταιγε ο Γ. Ό.
Μπέντλεϊ γι? αυτό βέβαια. Tο 1939 μπόρεσε να απαγκιστρωθεί από τη R-R και να πάει στη
Lagonda, με τον αυστηρό όρο πως θα απαγορευόταν να χρησιμοποιήσει το όνομά του.
Πιθανόν η R-R να είχε αντιληφθεί την πρόθεσή του να φτιάξει το «καλύτερο αυτοκίνητο στον
κόσμο», έναν τίτλο τον οποίο μάλλον δίκαια κατείχε η R-R από τον καιρό της πρώτης Silver
Ghost. Στην πραγματικότητα, όμως, θα χρειαζόταν ένας πολύ πιο έξυπνος σχεδιαστής από τον
Μπέντλεϊ και μια πολύ πιο σταθερή εταιρεία από τη Lagonda, για να επιτευχθεί κάτι τόσο
σπουδαίο. Αυτό που τελικά παρήγαγαν ήταν μια Lagonda V12 4,5 λίτρων.
Mετά τον Πόλεμο, η R-R ακολούθησε μια μάλλον ανορθόδοξη τακτική, θεωρώντας ότι καμία
Rolls-Royce δεν ήταν αρκετά καλή, αν δεν ήταν εξίσου γρήγορη με μια Bentley, και πως
καμία Bentley δεν ήταν αρκετά ικανοποιητική, αν δεν ήταν εξίσου πολυτελής με μια
Rolls-Royce! Στην ουσία, κατέληξαν να κατασκευάζουν δύο ίδια αυτοκίνητα με διαφορετικά
καλύμματα στο ψυγείο και διαφορετικά σήματα. Αυτή η νοοτροπία ήταν υποτιμητική για τη R-R
και αποτελούσε προσβολή για την Bentley. Η μόνη ουσιαστική μικρή παρένθεση ήταν η R-Type
Continental (μόλις 207 μονάδες, με την τελευταία να κατασκευάζεται το 1955), η οποία
αντικατόπτριζε πλήρως την ιδεολογία που πρέσβευε ο ίδιος ο Μπέντλεϊ.
Η ιστορία που επακολούθησε με αυτές τις δύο εταιρείες είναι μια μπερδεμένη υπόθεση, με
αρκετή ίντριγκα, την οποία δεν αξίζει να εξιστορήσουμε. Ο τρόπος με τον οποίο τελείωσε
δεν μπορεί να ικανοποιεί πραγματικά κανέναν, εκτός, ίσως, από αυτούς που χαίρονται που οι
δύο εταιρείες κατέληξαν σε διαφορετικά χέρια· η μεν Rolls-Royce στην BMW, η δε Bentley
στην Audi-VW. Τουλάχιστον, μπορούμε να είμαστε ευτυχείς που το σωστό όνομα κέρδισε στο
φετινό Λε Mαν. Aκριβώς εβδομήντα χρόνια μετά την τελευταία Bentley, που κατασκευάστηκε
διά χειρός Μπέντλεϊ._ L.J.K.S.
«Με έναν ύπουλο και, ταυτόχρονα, ιδιοφυή νομικό ελιγμό, η Rolls-Royce εμπόδισε την πώληση
της Bentley στη Napier και την εξαγόρασε η ίδια. Μάλιστα, η αγορά δεν αφορούσε μόνο την
εταιρεία, αλλά και τον... κ. Μπέντλεϊ αυτοπροσώπως «μαζί με τα έπιπλα του γραφείου του»,
όπως χαρακτηριστικά είχε ειπωθεί. Ήταν ένα διπλό χτύπημα της R-R, αφού, με μία κίνηση,
εξαφάνισε τους δύο βασικότερους ανταγωνιστές της».