Tεχνικό άρθρο
O συνεργάτης μας και μηχανικός στην Prodrive, Mιχάλης Zώτος, που έχει ζήσει και τους δύο
κόσμους, είναι ο καταλληλότερος για να δώσει απάντηση...
κείμενο: Mιχάλης Zώτος
Η IΔEA-παρότρυνση ήρθε από το περιοδικό. Μια και είχα την τύχη να ασχοληθώ και με αγώνες
πίστας αυτήν τη χρονιά, σε υψηλότερο επίπεδο από τις παλιότερες εμπειρίες μου, έπρεπε
κάτι να γράψω. Κάποια σύγκριση των δύο κόσμων, του «γύρω γύρω» και του «βρόμικου», όπως
τους χαρακτηρίζουν οι ¶γγλοι, καθισμένοι στην κερκίδα και στην πέτρα, αντίστοιχα. Δεν
είναι και εύκολο πράγμα να ξεμπλέξεις κερμπ από φυτεμένες πέτρες, Σίλβερστοουν από
Φινλανδία, λάσπες από πεντακάθαρη άσφαλτο (μα, τι κάνουν αυτοί - καθαρίζουν με σκούπες τα
χώματα από την έξοδο της στροφής;), κόκπιτ «της μοναξιάς» από «δωμάτιο για δύο» και full
face από ανοιχτά κράνη... Πώς να περάσω από την «αιωνιότητα» των δευτερολέπτων στα
ασήμαντα δέκατα και στα αμελητέα εκατοστά; Από τον Απρίλιο μού πήρε, αλλά τα κατάφερα.
Μέχρι και συμπέρασμα έβγαλα: εκτός από τα κορίτσια της Pirelli, είναι και οι οδηγοί που
μοιάζουν μεταξύ τους σε πολλά πράγματα.
H ματαιοδοξία του ενός δεκάτου
Από την αρχή, λοιπόν. Aπό την πρώτη μου επαφή με επαγγελματία οδηγό αγώνων πίστας. Όσο
πιο πολύ κυνηγούσα το δευτερολεπτοδείκτη στο ρολόι με τη ματιά μου, τόσο πιο δύσκολο ήταν
να παραδεχτώ ότι ο οδηγός είχε δίκιο: ένα δέκατο του δευτερολέπτου χώριζε αυτόν από την
pole position στα δοκιμαστικά και εμένα από έναν ήσυχο ύπνο στο τέλος της ημέρας. Μα, πώς
ήταν δυνατόν; ¶κου να δεις τι βάλθηκε να κάνει ο κάτοχος της pole: πήρε αυτό το ασήμαντο
δευτερόλεπτο, εκείνο που το μάτι αδυνατεί να «παγώσει» και να το ξεχωρίσει από τα
υπόλοιπα, το χώρισε σε δέκα κομμάτια, κράτησε ένα τόσο δα κομματάκι και στρογγυλοκάθισε
στην κορυφή. Και είχα και το προηγούμενο, που, και καλά, με ύφος και γελάκι, απάντησα του
οδηγού μου: «Kαι τι κάνεις έτσι για ένα δέκατο;»
Ποιος το έχασε το δέκατο, για να του το βρω εγώ...
Από πού να άρχιζα; Tο να έμπαινα στο αυτοκίνητο ως συνοδηγός, ώστε να κουβέντιαζα «εν
θερμώ» με τον οδηγό για το τι δεν πάει καλά, έπρεπε να το ξεχάσω. Είπαμε... «Tης
μοναξιάς» το κόκπιτ στην πίστα.
Τα δεδομένα; Κάτι σαν τα e-mail, και αυτά στα γραφεία: από τότε που αρχίσαμε να τα
χρησιμοποιούμε, ξεχάσαμε να μιλάμε μεταξύ μας. Όσο και να τα κοίταζα, δεν έβγαζα άκρη. Τι
είχε δα το Nτόνινγκτον (το μικρό), ώστε να με μπερδέψει; Τρεις παρατεταμένες, ένα
κατηφορικό γρήγορο «εσάκι» και κάνα δυο φουρκέτες, χώρια το σικέιν πριν από την ευθεία
των πιτ στριμωγμένα μέσα σε 3,15 χλμ. Και να πω ότι δεν ήξερε την πίστα ο οδηγός; Εκεί
είχε ενηλικιωθεί! Όταν οι περισσότεροι από εμάς ανακαλύπταμε τα μυστικά της ισορροπίας
χωρίς βοηθητικές, εκείνος οδηγούσε στην πίστα με καρτ κατ? αποκλειστικότητα. Ο μπαμπάς
είχε φροντίσει γι? αυτό, πιστός στην αρχή «ό,τι μαθαίνει το παιδί για το μέλλον καλό
είναι». Θα μπορούσα, βέβαια, να κατηγορήσω τον μπαμπά του, επειδή δεν τον έσπρωξε στην
ανθοκομική, αλλά, ως επαγγελματίας που είχε βαλθεί να μάθει -μερικά από- τα μυστικά της
πίστας, έπρεπε να βρω μια άκρη.
Έκλεισα το laptop και αποφάσισα να συζητήσω μαζί του. Με μεγάλη μου έκπληξη -και χαρά,
γιατί βρήκα και εναρκτήριο, κεντρικό θέμα για το άρθρο που έταξα στο περιοδικό-,
ανακάλυψα ότι ο οδηγός ανήκε στην πλειοψηφία των επαγγελματιών οδηγών αγώνων που δεν
μπορούν να περιγράψουν το τι δεν πηγαίνει καλά με το αυτοκίνητο. Για τους «ραλλίστες» που
επιδιώκουν το ντριφτάρισμα και τους «πισταδόρους» που το διορθώνουν, όταν -σπάνια-
συμβαίνει, παραθέτω το ακόλουθο -αχρείαστο να είναι- αλλά πολύ σχετικό παράδειγμα.
Επίσκεψη στο γιατρό. «Πονάω». Έτσι απλά. Aκριβώς όπως ο ασθενής απαιτεί από το γιατρό του
φάρμακο, έτσι απαιτεί και ο οδηγός από το μηχανικό να λύσει το πρόβλημα στο αυτοκίνητο
της υποστροφής. Μια και ο πόνος είναι μεγάλος, όταν χάνεις, και ο ασθενής έχει πάντα
δίκιο, θα τους δικαιολογήσουμε - για μερικές στιγμές μόνο: όταν βγάζουν το κράνος στα πιτ
ή όταν αρπάζουν το μικρόφωνο στο τέλος της ειδικής. Μέχρι εκεί, όμως.
Εάν θέλουν να ανεβάσουν τον πήχη ψηλά, να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους και να μπορούν να
παίζουν με τα μεγαλύτερα παιδιά, πρέπει να αρχίσουν να αναλύουν και να περιγράφουν τη
συμπεριφορά του αυτοκινήτου. Είναι ένα ταλέντο και αυτό, το οποίο, μάλιστα, καλλιεργείται
και γεμίζει τα «κενά» που αφήνει η έλλειψη του άλλου, του «καλού» ταλέντου, του οδηγικού.
Για τους λίγους που συνδυάζουν και τα δύο, το μέλλον είναι λαμπρό. Για την περίπτωση της
υποστροφής, ο οδηγός με αναλυτική ικανότητα θα διάλεγε για την περιγραφή του ένα από τα
ακόλουθα:
? Υποστροφή στις φουρκέτες, μεσαίες ή ανοιχτές στροφές;
? Είσοδος, κορυφή ή έξοδος;
? Φρένα, μετάβαση ή γκάζι;
? Αρχικό ή τελικό στρίψιμο τιμονιού;
? Απότομο ή σταδιακό στρίψιμο τιμονιού;
? Από τους πρώτους γύρους, αρχή της ειδικής;
? Γίνεται χειρότερη με την πάροδο του χρόνου;
? Μόνο σε ορισμένες επιφάνειες του δρόμου;
? Ίδια στις δεξιές και αριστερές στροφές;
? Συνοδεύεται από roll (κλίση αμαξώματος);
? Διορθώνεται πιο εύκολα με άνοιγμα τροχιάς ή άφημα γκαζιού;
? Εάν με άφημα γκαζιού, ποιες οι δευτερεύουσες αντιδράσεις του αυτοκινήτου;
? Φαινόμενα υπερστροφής πουθενά;
? Συμπεριφορά αυτοκινήτου στα απότομα/έντονα φρένα από λίγα/πολλά χιλιόμετρα στην ευθεία;
? Παρόμοια παραδείγματα υποστροφής από άλλα στησίματα, αγώνες, δοκιμές στο παρελθόν;
Διαλέγοντας τις απαντήσεις από τα παραπάνω ερωτήματα, η περιγραφή του προβλήματος θα ήταν
πλήρης και, αναπόφευκτα, θα αποκάλυπτε ένα μεγάλο μυστικό: η δουλειά του μηχανολόγου
αγώνων είναι εύκολη, από τη στιγμή που τα συμπτώματα γίνουν γνωστά.
Όσο απλό και προφανές είναι το παραπάνω παράδειγμα, τόσο πιο δύσκολο είναι να εφαρμοστεί
μια αναλυτική θεώρηση της δυναμικής συμπεριφοράς του αυτοκινήτου στην πράξη. Ο λόγος
είναι απλός: η οδήγηση σε ρυθμούς αγώνα προϋποθέτει έναν εξίσου αγωνιστικό ρυθμό από τις
λειτουργίες του εγκεφάλου, ενώ για την αναλυτική περιγραφή συμπτωμάτων όπως το παραπάνω,
η συλλογή, ανάλυση και αποθήκευση δεδομένων αδυνατεί να ακολουθήσει τους ίδιους ρυθμούς.
Μια από τις δύο λειτουργίες συνήθως υπερισχύει. Για την εξάσκηση αυτού του «ταλέντου»,
δεν υπάρχουν μαγικές και περίπλοκες συνταγές: όσο περισσότερα χιλιόμετρα δοκιμών, τόσο
καλύτερα. Αρχικά, όσες περισσότερες ερωτήσεις από τις παραπάνω προσπαθήσει να απαντήσει
ένας οδηγός κατά τη διάρκεια ενός γύρου στην πίστα, τόσο πιο αργός θα είναι ο χρόνος του!
Αυτό είναι ένα καλό σημάδι ότι οι λειτουργίες του εγκεφάλου για την ανάλυση των δεδομένων
έχουν αρχίσει και ξεσκουριάζουν, αλλά, προς το παρόν, εις βάρος των αγωνιστικών
λειτουργιών. Για τους οδηγούς, αλλά και τους μηχανολόγους αγώνων που υποστηρίζουν τυφλά
ότι ένα καλό σύστημα συλλογής και ανάλυσης δεδομένων με υπολογιστή (datalogging) είναι
αρκετό, θα απαντήσω απλά: νόμιζα ότι σας ενδιέφερε η pole position...
Mια ασπιρίνη, γιατρέ!
Η παραπάνω είναι μόνο μία ομοιότητα, που αφορά τις καλύτερες των περιπτώσεων. Υπάρχουν
και χειρότερα παραδείγματα προς αποφυγήν.
Χρησιμοποιώντας πάλι το αγαπημένο μου παράδειγμα με το γιατρό, πολλοί από τους ασθενείς
εφαρμόζουν την ακόλουθη τακτική: «Πονάω. Θέλω να πάρω μια αλοιφή δύο φορές την ημέρα και
αυτά τα χάπια μετά το φαγητό». Σε αγωνιστική ορολογία, ο μονόλογος θα ήταν ως εξής: «Tο
αυτοκίνητο υποστρέφει. Θέλω να αλλάξω εμπρός αντιστρεπτική και ελατήρια». Τι το περίεργο,
θα μου πείτε. Οδηγός είναι, ό,τι θέλει φοράει στο αυτοκίνητο. Συμφωνώ απολύτως, αρκεί να
τον λένε Κάρλος, να είναι Ισπανός και να οδηγεί στο WRC. Οι περισσότεροι οδηγοί σε αυτήν
την κατηγορία παίρνουν λανθασμένες αποφάσεις και σπάνια βελτιώνουν την απόδοσή τους.
Λίγοι από αυτούς σώζονται από το οδηγικό τους ταλέντο και μόνο. Στις ομοιότητες
συμπεριφοράς μεταξύ οδηγών αγώνων πίστας και ράλλυ, δε θα μπορούσα να παραλείψω την πιο
γραφική και διασκεδαστική απ? όλες. Είναι συνήθως -αλλά ευτυχώς όχι πάντα- αυτοί, οι
«επαγγελματίες» οδηγοί που πληρώνουν για τη θέση τους. Στην περίπτωση αυτή, ο πελάτης της
ομάδας έχει το δικαίωμα να έχει γνώμη για όλα. Στην περίπτωση της υποστροφής (αλήθεια,
Σ.X., εάν είχες να διαλέξεις μεταξύ υποστροφής και υπερστροφής σε όλες τις συνθήκες -και
όχι μόνο ισχύος-, τι θα προτιμούσες;), οι οδηγοί αυτοί διαλέγουν μια από τις παρακάτω
λύσεις:
? «Ο φίλος μου, που είχε υποστροφή στο αυτοκίνητό του (σχεδόν πάντα διαφορετικό από το
συγκεκριμένο που έχει το πρόβλημα), άλλαξε ελατήρια, αμορτισέρ, λάστιχα, αντιστρεπτική»,
έτσι γενικά, διαλέγετε και παίρνετε...
? «Θυμάμαι μια φορά, που είχαμε παρόμοιο πρόβλημα, αλλάξαμε την αντιστρεπτική και
λύθηκε». Το ότι το συγκεκριμένο αυτοκίνητο είναι τετρακίνητο σε ασφάλτινο αγώνα, ενώ οι
αναμνήσεις ανατρέχουν σε πισωκίνητο καμιά δεκαριά χρόνια πριν δεν έχει καμία σημασία...
Αυτές οι ομοιότητες συμπεριφοράς μεταξύ των οδηγών ήταν που με εξέπληξαν περισσότερο.
Ίσως, γιατί, λανθασμένα, περίμενα ότι όλες οι άλλες διαφορές μεταξύ των αγώνων πίστας και
ράλλυ θα είχαν αντίκτυπο και στους οδηγούς. Δε βρήκα κάτι τέτοιο.
Οι κορυφαίοι, κατά περίπτωση, έχουν ταλέντο. ¶λλο μεγάλο θέμα συζήτησης και αυτό. Έμφυτο
οδηγικό ταλέντο εξ ορισμού δε νομίζω ότι υπάρχει ή, ίσως, δεν έχω καταφέρει εγώ να το
ορίσω ακόμα. Το περίεργο με αυτούς που νομίζω ότι το έχουν είναι ότι τους έχω δει να τα
πηγαίνουν καλά (διάβαζε «τέρμα»...) είτε οδηγούν αυτοκίνητο, μοτοσικλέτα, ποδήλατο είτε
πατίνι. Και αυτοί δεν έρχονται, συνήθως, από αγωνιστικό περίγυρο. Γι? αυτό, για καθέναν
από αυτούς που τα καταφέρνει να αγωνίζεται στην κορυφή του σπορ υπάρχουν τουλάχιστον δέκα
που ποτέ δεν τα κατάφεραν ή δεν προσπάθησαν καν.
Τα άλλα ταλέντα είναι πολλά και συμπληρώνουν την, τυχόν, έλλειψη του οδηγικού: επιμονή,
θέληση και πάθος για εξαντλητικές δοκιμές, υπομονή όταν τα αποτελέσματα δεν έρχονται,
διάθεση να ακούσεις και να μάθεις, γνώση των αδύνατων σημείων σου, συνειδητοποίηση ότι το
οδηγικό ταλέντο μόνο του δεν αρκεί για την κορυφή, αναλυτικό μυαλό, σεβασμός όταν κάνεις
το βήμα στο παραπάνω σκαλοπάτι. Όλα τα παραπάνω και μερικά ακόμα τα ονομάζω ταλέντα. Όχι
μόνο, για να κάνω αυτούς που δεν έχουν «το άλλο» να αισθανθούν καλύτερα, αλλά γιατί έτσι
είναι: είτε έχεις ένα ή περισσότερα από αυτά είτε όχι. Είτε τα αφήνεις όπως είναι είτε τα
καλλιεργείς περισσότερο. Eίτε ξεκαθαρίζεις ποια σου λείπουν και φροντίζεις να βελτιωθείς
είτε επαναπαύεσαι με τα λίγα που έχεις και τις δάφνες τού «πρώτου του χωριού», αλλά του
«τελευταίου της πόλης».
Και άλλες συγκρίσεις μου έρχονται στο μυαλό σχετικά με τους βιτρινάτους πισταδόρους και
τους ακατέργαστους ραλλίστες. Καλά παιδιά βρίσκεις και στις δύο παρέες. Μόνο που στην
πίστα πουλάει πιο πολύ το αγριεμένο, απομονωμένο στιλάκι, χωρίς πολλά πολλά φιλικά
στραβοπατήματα. Έτσι κατάντησε η πίστα, το μόνο μέρος όπου δεν ισχύει το «οι καλοί παντού
χωράνε». Είναι, βλέπετε, που, ένεκα του θεάματος, επιτρέπονται και μερικά τσουγκρίσματα,
μερικά «ω, με συγχωρείς, κατά λάθος σε ακούμπισα και σ? έστειλα έξω». Πώς να προλάβεις να
κάνεις φίλους στην αρένα; Όλα ξεκάθαρα -και ο θεατής ακόμα- και χωρίς γνώση, με γνώμη και
κριτική. ¶λλωστε, πρώτος δεν είναι αυτός που περνάει τη γραμμή του τερματισμού πριν από
τους άλλους; Εκεί, μπροστά στα μάτια όλων, χωρίς δικαιολογίες του στιλ «γλίστρησε χωρίς
λόγο στη φουρκέτα, έσβησε και χάσαμε τουλάχιστον 20 δλ.». Πιο αυθόρμητα και φιλικά στα
ράλλυ. ¶λλωστε, δε βλέπεις τους φίλους σου παρά μόνο για κουβεντούλα -εκτός δράσης- στα
κοντρόλ πριν από τις ειδικές. ¶λλος ξεκαθαρίζει τις διαφορές σας, αμείλικτο το καντάρι
του χρόνου, αρκεί να ξεκινάτε κάθε δύο λεπτά, γιατί είναι παλιό ακόμα και δε μετράει
χτυπήματα κάτω από τη μέση...
Oι δύο κόσμοι...
Σε επίπεδο τεχνολογίας; Καμία η διαφορά. Όταν υπάρχουν χρήματα, όσο διαφορετικά και να
είναι τα τερέν, ο πήχης θα ανεβαίνει πάντα, είτε πρόκειται για συστήματα μετάδοσης στο
WRC είτε για αεροδυναμική στην πίστα.
Η δουλειά του μηχανολόγου; Στα ράλλυ, στήσιμο αυτοκινήτου «χρυσή τομή», με το συμβιβασμό
μεταξύ της μικρότερης απόλυτης απόδοσης και της ευκολότερης, προβλέψιμης προσέγγισης και
απώλειας πρόσφυσης κοντά στο όριο. Στην πίστα, δύσκολα, απόλυτα στησίματα. O
-πραγματικός- οδηγός δε ζητά το πιο εύκολο set-up, αλλά εκείνο που θα του δώσει δέκατα.
Θα κάνει υπομονή - 20 γύροι είναι, θα περάσουν, αρκεί να είναι γρήγοροι. ¶ριστη γνώση της
πίστας για κάθε αγώνα, στην οποία καλείσαι να θυμάσαι όλες τις γραμμές για όλες τις
στροφές, όπου, ενώ η ιδανική τροχιά είναι μία κατά στροφή, ο βέλτιστος ταχύτερος γύρος
δεν αποτελείται πάντα από την απλή σύνδεση των επιμέρους γραμμών. Για τους αγώνες ράλλυ,
μια βασική ιδέα για τη μορφολογία του εδάφους των ειδικών είναι αρκετή για την εκλογή
ελαστικών και το συμβιβαστικό set-up.
Στις δοκιμές τα πράγματα είναι ίδια και στις δύο περιπτώσεις. Ανάλυση δεδομένων, κουβέντα
με τον οδηγό. Στόχος, το χαμόγελο στο πρόσωπό του, με το αυτοκίνητο να είναι το απόγευμα
πιο γρήγορο από εκείνο με το οποίο ξεκινήσαμε το πρωί ή, τουλάχιστον, να ξεκαθαρίσουμε τι
φταίει. Στα χρονομετρημένα και στον αγώνα τα πράγματα είναι διαφορετικά στην πίστα.
Κρατάς συνεχή παρέα του οδηγού μέσα από τον ασύρματο, δίνοντάς του πληροφορίες για τους
χρόνους και τις διαφορές με τους αντιπάλους στα επιμέρους τμήματα, αλλά και για την
κίνηση. Μιλάς μαζί του, ενώ οδηγεί. ¶λλη αίσθηση... Στα ράλλυ προσεύχεσαι να μη μιλήσεις
με τον οδηγό, όταν είναι μέσα στην ειδική, μια και αυτό σημαίνει πάντα πρόβλημα και -με
τους σημερινούς ρυθμούς- αποχαιρετισμό σε έναν καλό τερματισμό.
Γνώσεις ψυχολογίας, απαραίτητες σε κάθε περίπτωση. Περισσότερα περιθώρια υπομονής
απαιτούνται, όμως, με τους οδηγούς αγώνων πίστας. Είναι, βλέπετε, και όλα αυτά τα χρόνια
στα καρτ, με τους μπαμπάδες να κακομαθαίνουν τα βλαστάρια τους γι? αυτά που εκείνοι ποτέ
δεν κατάφεραν. Δυσκολότερο να διδάξεις τον εαυτό σου... Στα ράλλυ φροντίζουν άλλα
πράγματα για τη διαμόρφωση χαρακτήρων: μια εγκατάλειψη στη μέση του πουθενά στο
κατακαλόκαιρο ή μερικές ώρες στο χαντάκι βρεγμένος μέσα και έξω δεν αφήνουν πολλά
περιθώρια για «υφάκια». Τα ξεπλένει όλα η βροχή...
Σκόρπια τα υπόλοιπα: άλλο το επίπεδο παρουσίασης ενός αγώνα πίστας. Πολλά περισσότερα
χρήματα για «βιτρίνα» και motorhome. Φορτηγά συνοδείας επιπέδου WRC, ακόμα και για τις
μικρότερες ομάδες πίστας, και μιλάμε για εθνικό πρωτάθλημα... Έχω πειστεί πως, όσα
χρήματα και να ξοδευτούν σε ένα service park ενός αγώνα ράλλυ, η παροδικότητα του χώρου
θα είναι πάντα εμφανής. Παράγοντες και δορυφόροι παντού. Oι θεατές; Χμ... Τουλάχιστον
στις μεγάλες πίστες της Αγγλίας, το σαββατοκύριακο αγώνων είναι φιέστα για όλη την
οικογένεια. Μια εύκολη διασκέδαση. Tα ράλλυ θέλουν, ίσως, μεγαλύτερη τρέλα,
προγραμματισμό και γνώση, για να ξεκινήσεις να πας στο βουνό._ M. Z.
Y.Γ.: Εάν πήραμε pole τελικά; Όχι εκείνη τη μέρα. Μικρός ο στόχος του δεκάτου, αρχικά,
και όλο μου ξέφευγε. Έμαθα, όμως...