Oδοιπορικό στον Πάρνωνα και στην Tσακωνιά
Διαδρομές αποκάλυψηςΑπό το μεσαιωνικό, στις καταβολές του, ¶γιο Πέτρο μέχρι επάνω, στο «κοσμοδρομικό»
οροπέδιο του Πάρνωνα και το δάσος της Σίταινας...
Κείμενο: Αλέξανδρος Τσαντούλας
Φωτογραφίες: Adventure Games
ΣTA ανατολικά του Πάρνωνα απλώνεται μια παράξενη περιοχή, γεμάτη πυκνά πουρνάρια και
πέτρινους όγκους: η επαρχία Κυνουρίας, η παλιά Τσακωνιά, με τους γηγενείς να συγκροτούν
ράτσα ιδιόμορφη στη γλώσσα και στα ήθη, μια κοινωνία που δίνει το δικό της μερίδιο στην
ανάπτυξη και την πρόοδο. Tην ίδια στιγμή, κτηνοτρόφοι και κτιστάδες, υλοτόμοι και
καμινιαραίοι, αλλά και ο καστανιτσιώτικος ξυλόδρομος για τη μεταφορά της ξυλείας και το
μνημείο της αξεπέραστης επινοητικότητας κάποιων διαφορετικών ανθρώπων, το υδροπρίονο,
σβήνουν αργά στη λήθη και την απομόνωση που επιβάλλει η νέα τάξη πραγμάτων...
Και το βουνό της Τσακωνιάς, το επιβλητικό γεώκαστρο του Πάρνωνα, εκτείνεται από τον ¶γιο
Πέτρο μέχρι νότια, κάτω, στο βυζαντινό Γεράκι. Έλατα και μαυρόπευκα, αλλά και δενδρόκεδρα
στα χαμηλότερα, κρόκοι και ορχεοειδή, μαζί με άλλα ενδημικά φυτά, ενθουσιάζουν
βοτανολόγους και μη...
Ο πλέον γρήγορος τρόπος για να βρεθεί κάποιος στις γειτονιές του Πάρνωνα και στον ¶γιο
Πέτρο είναι μέσω Τριπόλεως, ακολουθώντας το δρόμο για Στάδιο και Καστρί. Ο ¶γιος Πέτρος,
χτισμένος σε υψόμετρο 940 μ. και αρχή του οδοιπορικού μας, είναι μεσαιωνική κωμόπολη που
έγινε πρωτεύουσα της παλιάς επαρχίας Αγίου Πέτρου και Πραστού στα χρόνια της
τουρκοκρατίας και της ενετοκρατίας.
Από ¶γιο Πέτρο κινούμαστε βασικά ανατολικά. O δρόμος γρήγορος, οι καμπές βασικά ανοικτές
-προσφέρονται για ευχάριστη και σβέλτη οδήγηση- το Mοναστήρι της Μαλεβής ανακαινισμένο -
και μην παραγνωρίζουμε το γεγονός της εικόνας που φέρεται να αγιογράφησε ο Ευαγγελιστής
Λουκάς. Κινούμαστε προς ¶στρος. H άσφαλτος, αρκετά καλή, στροφές, η μια πίσω από την
άλλη, και στη μεγάλη μεταπολεμική γέφυρα, το πέρασμα μας φέρνει ακριβώς απέναντι από τον
αμφιθεατρικό ¶γιο Πέτρο.
Στο τρίτο χιλιόμετρο ακριβώς, δίπλα στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, στρίβουμε δεξιά
επάνω, για να βρεθούμε στα ενδότερα του Πάρνωνα. Ένας άνετος ασφαλτόδρομος οδηγεί, έπειτα
από 18 χιλιόμετρα, στο «πέτρινο κόσμημα» του Ορειβατικού Συλλόγου Σπάρτης, το καταφύγιο
του Πάρνωνα. Όσοι επιλέξουν να συνεχίσουν νότια τη διαδρομή τους, θα καταλήξουν στον
Κοσμά, το κλασικό πέρασμα για τους Ευρωπαίους μοτοσικλετιστές, επάνω στον «αυχένα» από
Σπάρτη για Λεωνίδιο.
Εντεκάμισι, περίπου, χιλιόμετρα από το ξεκίνημά μας και στη μέση της σχετικά μεγάλης
ευθείας προσέχουμε αριστερά το δρόμο, που είναι στενό χώμα, το οποίο και πρέπει να
ακολουθήσουμε, εάν στόχος μας είναι το «κοσμοδρομικό» οροπέδιο του Πάρνωνα και το δάσος
της Σίταινας.
Από τον ¶γιο Πέτρο, πάλι κινούμαστε ανατολικά προς το ¶στρος, μπαίνοντας λίγο μετά στην
περιοχή που ονομάζεται Ξηροκάμπι, χαρακτηρισμός λίγο πολύ κυριολεκτικός, με τον κωνοειδή
λόφο που φιλοξενεί το κάστρο της Ωριάς, ένα από τα πολλά διασπερμένα στον ελλαδικό χώρο
που συνδέονται με το μύθο της «κυράς της Ωριάς».
Μετά την Ορεινή Μελιγού, πάμε στη διασταύρωση δεξιά, για τον καταρράκτη Λεπίδα, με
ενάμισι χιλιόμετρο άσφαλτο. Μετά, ή είστε ασφαλισμένοι κατά της λάσπης τετρακίνητοι ή
ανασφάλιστοι και «χαμηλοί», οπότε και επιλέγετε... Για εμάς, η πρόταση έχει
οικολογικότατες προεκτάσεις, και γι? αυτό σας προτρέπουμε ανεπιφύλακτα για μια συνολικά
μισάωρη πεζοπορία σε ένα πανέμορφο, θα λέγαμε, πάρκο καταρρακτών, σε περιβάλλον σίγουρα
ανόθευτο και προκλητικό ως προς την ηρεμία και τη διάχυτη γαλήνη που κυριαρχούν. Δύο
χιλιόμετρα ο χωματόδρομος που οδηγεί στα «κατακόρυφα νερά», μια κοσμογονία τοπίου, με
μικρές φυσικές πισίνες στα βράχια και δίνες, ένα φυσικό πλυντήριο μεγάλης ισχύος...
Λίγο μετά το «Χάνι του Κοπανίτσα», ο δρόμος φεύγει δεξιά για την πραγματική Τσακωνιά, και
αμέσως στη διχάλα παίρνετε τον αριστερό δρόμο, αν θέλετε να περάσετε από το Χάραδρο, ένα
ήσυχο καταπράσινο χωριό, ή το δεξί, επάνω ψηλά, στις κεραίες, για να βρεθείτε με λίγο
χώμα πριν από τον Πλάτανο.
Οι πτυχώσεις στην ανατολική πλευρά του Πάρνωνα βρίσκονται σε μια αρμονική ακολουθία, και
στο ανώτερο επίπεδο θα λέγαμε, πέρα, στο ρετιρέ, ξεπροβάλλουν η Μεγάλη και η Μικρή
Τούρλα, το Κρόνιο, η κορυφή του Μαλεβού, σαν άλλο Κιλιμάντζαρο!
Στον Πλάτανο να πούμε, χωρίς καμία διάθεση υπερβολής, ότι εκτός από τα στενά δρομάκια της
κάτω γειτονιάς, υπάρχουν και «νεροσόκακα»! Στη συνέχεια, η Σίταινα, και δεν αργούμε να
φτάσουμε και στην Καστάνιτσα. Πλησιάζοντάς την, ο βράχινος κώνος με το καστράκι και την
ελληνική σημαία μάς καλωσορίζουν. Η Καστάνιτσα ήταν ονομαστή παλιότερα για την παραγωγή
της σε ασβέστη, από όπου πήρε το χρώμα της, όπως επίσης και για τα κάστανα, που της
έδωσαν και το όνομά της.
Λίγο πιο κάτω, στην έξοδο του φαραγγιού της Μαζιάς, ακολουθούμε τη σήμανση για Πραστό.
Στην τελευταία αριστερή στροφή, το πάλαι ποτέ μεγαλοχώρι του Πραστού εμφανίζεται
μονοκόμματο, όπως και τα δεκάδες τρίπατα πυργόσπιτα, με τη διάταξη των δύο πάνω
παραθυριών να φαντάζουν ανθρώπινες γεωμετρικές μορφές που σε κοιτάζουν παράξενα και
θέλουν να σε ταξιδέψουν σε περασμένους χρόνους...
Γυρνάμε τώρα πίσω, στη διασταύρωση, για να πάρουμε τον παμπάλαιο δρόμο που ένωνε Πραστό
και Λεωνίδιο, την παλιά άγονη χερσαία γραμμή, περνώντας από το Κοκάνι, που ίσως θα
μπορούσαμε να κατατάξουμε στους τρεις περισσότερο άγνωστους και απόκρυφους οικισμούς της
πατρίδας μας, μαζί με τη Βασκίνα και τη Σοχάς!
Στο τέλος, μια θάλασσα από κόκκινες κεραμοσκεπές απλώνεται κάτω στο Λεωνίδιο, μια από τις
πιο παλιές ναυτικές πολιτείες της Ελλάδας, στην άκρη μιας ευφορότατης πεδιάδας με
εσπεριδοειδή και ελαιόδενδρα. Ο κάμπος του Λεωνιδίου ονομαζόταν στην αρχαιότητα «Διονύσου
κήπος». H ιδιαίτερη τοπική αρχιτεκτονική της πόλης χαρακτηρίζεται μοναδική στην Αρκαδία.
Eδώ θα πρέπει να αναφερθεί η ύπαρξη αρχοντικών με εξαιρετικά ζωγραφιστά ταβάνια, ενώ
αξιόλογες και ιστορικής σημασίας είναι αρκετές εκκλησίες της πόλης.
Στο γραφικό Λεωνίδιο αναβιώνει κάθε χρόνο ένα από τα πιο φαντασμαγορικά πασχαλινά έθιμα
της Ελλάδας, το πέταγμα των αεροστάτων το βράδυ της Ανάστασης. Με το πρώτο «Χριστός
Ανέστη» από τις πέντε ενορίες, εκατοντάδες αερόστατα ανάβουν και αφήνονται να ανέλθουν
στον ουρανό. Σχεδόν κάθε σπίτι ετοιμάζει το δικό του αερόστατο, από καλάμι και χαρτί, με
ύψος που φτάνει τα δύο μέτρα, και για την πυροδότησή του χρησιμοποιείται η «καλυμμάρα»,
πανί εμποτισμένο σε λάδι και πετρέλαιο.
Ο ζωντανός «μεταβυζαντινός Μυστράς», όπως δίκαια μπορεί να χαρακτηρισθεί αυτός ο υπέροχος
παραδοσιακός τόπος, με την αρχαία δωρική να πλανάται στην ατμόσφαιρα και να χαράζει τις
επιγραφές, προσφέρει απλόχερα και σήμερα, πέρα από τις εικόνες, τις χορτόπιτες από
αγριόχορτα, το ψωμί από «τσουγκριά», το ντόπιο κυνήγι και τα λαχανικά, τη δυνατότητα μιας
πραγματικά αυθεντικής ανακάλυψης..._ Αλ. Τ.
Τσακώνικη διάλεκτος
Ο Σύλλογος των Απανταχού Καστανιτσιωτών αναμφίβολα διακρίνεται για τη διαρκή προσπάθειά
του να καταγράψει και να αναδείξει την ιστορία και τη λαογραφία της Καστάνιτσας και κατ?
επέκταση της Τσακωνιάς ολόκληρης. Ο συγγραφέας Δημήτριος Χούπης αγωνίζεται εδώ και χρόνια
να φέρει στο φως μερικά από τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του εθνικού μας ιστού και εμείς,
αναγνωρίζοντας πάντα κάθε ανυστερόβουλη δημιουργία, σας μεταφέρουμε αυθεντικό απόσπασμα
από το βιβλίο του για την τσακώνικη διάλεκτο, με τη μετάφρασή του φυσικά.
«Γαστένιτσα, α λεκά χώρα του Μαλεβού»
«Πάσιοι λίγοι θα έτθ? έχουντε νιατοί για ταν όμορφα μιτσά χώρα του Μαλεβού ταν
Γαστένιτσα.
»Α Γαστένιτσα εν? ερικχουμένα χκιστά τας τι καταπράσινοι μουκάλε του βορειοανατολιτσέ
Πάρνωνα τθαν Τσυνουρζία, στεφανουτά απ? τοι γυούρε καταπράσινοι σίνου. Σ? έντεγοι τι
μουκάλε το γλυκό λάλημα τοι κοσφού, του σπιντζούρζι, τσάι ταρ αηδόνα είν? ανασταίντε τι
καρδίε τοιρ αθροίποι, τσαι τα ύβατα π? είνι τσυλούντα σιγομουρμουρζίζουντα είναι
χαϊδέγκουντα τοιρ αβοτάνε τοι διαβάτοι.
»Τα κατάλεκα αγιούτσια, π? είνι χκιστά γυούρε απ? τα χώρα, είνι μοιάζουντα με φύλατσε π?
είνι φυλάσσουντέ νι πάσα αμέρα τσαι νυούτθα από πάσα κακό, τσαι ο λόγγο με τι
καταπράσινοι ατσχιέ γαστενίε ένι μοιάζου με ζωγραφιά π? εμπαίτσε από χέρε ατσχιέ
ζωγράφου».
«Καστάνιτσα, το λευκό χωριό του Μαλεβού»
«Πολύ λίγοι θα έχετε ακούσει για το όμορφο μικρό χωριό του Μαλεβού, την Καστάνιτσα.
»Η Καστάνιτσα βρίσκεται χτισμένη μέσα στις καταπράσινες ρεματιές του βορειοανατολικού
Πάρνωνα στην Κυνουρία, στεφανωμένη από τα γύρω καταπράσινα βουνά. Σ? αυτές τις ρεματιές
το γλυκό λάλημα του κότσυφα, του σπίνου και του αηδονιού ανασταίνει τις καρδιές των
ανθρώπων και τα νερά, που κυλάνε σιγομουρμουρίζοντας και χαϊδεύουνε τα αυτιά των
περαστικών.
»Τα κατάλευκα εκκλησάκια που είναι χτισμένα γύρω απ? το χωριό μοιάζουνε με φύλακες, που
το φυλάνε μέρα και νύχτα από κάθε κακό, και ο λόγγος με τις καταπράσινες μεγάλες
καστανιές μοιάζει με ζωγραφιά που βγήκε από χέρια μεγάλου ζωγράφου».
Διαμονή και γεύσεις...
Αδιαμφισβήτητο κεφαλοχώρι, και σίγουρα το κοντινότερο προς τα ψηλά του Πάρνωνα, είναι ο
¶γιος Πέτρος. Εκεί, λοιπόν, φερώνυμο της ποιότητας ως προς τα της διαμονής θεωρούμε το
«Μαλεβό» (τηλ.: 27920-31155). Πρόκειται για ένα ξέχωρα προσεγμένο συγκρότημα αυτόνομων
πέτρινων σπιτιών, με τζάκι, δύο μπάνια, πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα, τηλεόραση, θέρμανση
παντού και room service. ¶νεση και ελευθερία, με προσωπικότητα στην επίπλωση και, γενικά,
στην εσωτερική διακόσμηση. Eσείς, λοιπόν, που ζητάτε κάτι πέρα από τα καθιερωμένα και
είστε λάτρεις του βουνού, αλλά όχι και φαν της συμβίωσης ενός ορειβατικού καταφυγίου, εδώ
θα το βρείτε, αφού η μοναδική και αεικίνητη Μαρία έχει τα πάντα στην εντέλεια!
Ανάμεσα στα λίγα στέκια που είναι ανοικτά όλες τις ημέρες, ξεχωρίσαμε το
οινοκρεοπωλείο-ψησταριά «Ο Μαλεβός» (τηλ.: 27920-31463) του κυρίου Γιώργου Σαβούρδου, με
τα πολύ σπέσιαλ παϊδάκια του! Τώρα, αν ο Νείλος στήριξε με τα πλούσια νερά του τον
αιγυπτιακό πολιτισμό, εδώ ένας άλλος «Νείλος» θα υποστηρίξει τις φυσιολατρικές σας
εξορμήσεις, αφού ένας πολύ-πολύ ξεχωριστός φούρνος, με ονειρικά παξιμάδια από προζύμι,
ζυμωτό ψωμί, άπειρες εκδόσεις σε κουλουράκια και δεκάδες άλλα αρτοτεχνήματα, θα
προκαλέσει το αδιαχώρητο σε σακίδια και πορτ μπαγκάζ...
Φυσικά, πριν φύγετε από τον ¶γιο Πέτρο, επισκεφθείτε και το παραδοσιακό εργαστήριο
ζυμαρικών «Ο Μαλεβός» (τηλ.: 6976-232774), όπου το πρόβειο γάλα ντόπιας παραγωγής, τα
σπιτικά αυγά και το πολύ καλό αλεύρι μεταμορφώνονται σε χυλοπίτες, τραχανά, μακαρονάκι
και ό,τι άλλο μπορείτε να σκεφθείτε σε πρώτη... γεύση, πάντα με γνώμονα την οικολογική
συνείδηση!
Αντιδιαμετρικά της κορυφής του Πάρνωνα και στα νοτιοανατολικά, συναντούμε την Καστάνιτσα.
Eδώ προτείνουμε τον «Ξενώνα Αντωνίου» (τηλ.: 27550-52255). Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα
προσεγμένο χώρο που θα σας εντυπωσιάσει αμέσως με το μοναδικό συνδυασμό πέτρας και ξύλου,
που επικρατεί, άλλωστε, σε όλο τον οικισμό. Η συνύπαρξη του παραδοσιακού στοιχείου με την
τελευταίας τεχνολογίας εξυπηρέτηση εγγυάται μια διαμονή που σίγουρα θα σας μείνει
αξέχαστη.
Στο εστιατόριο-ψησταριά «Το Στολίδι» (τηλ.: 27550-52400), η πολύπλευρη κ. Καίτη, που
βρίσκεται σε διαρκή ετοιμότητα, θα σας φτιάξει βραστό βεργάδι με το ζουμάκι του,
λουκάνικο χωριάτικο με ντόπια συνταγή, καλτσουνάκια κρητικά, παξιμαδάκι βρεγμένο με
αλατορίγανη και λάδι ελιάς φρέσκο, σπιτικό, ποικιλία τυριών ψητή, αρνάκι κοκκινιστό με
πατάτες, φασολάδα, βακαλάο σκορδαλιά και ψητά της ώρας, αλλά και μεγάλη ποικιλία
ορεκτικών. Και μην ξεχνάτε ότι εδώ, στο «Στολίδι», μια εξαιρετική τοπική συνταγή είναι η
καστανιτσιώτικη φασολάδα με «φτιαχτό» ζυμαρικό.
Στο καφενείο «Tο Κεντρικόν» (τηλ.: 6977-434525), κέντρο για τα καλά στη μικρή πλατεία της
Καστάνιτσας, βρίσκουμε ένα παραδοσιακό καφενείο με τα όλα του. Aυτό, όμως, που
κυριολεκτικά μας ανοίγει την καρδιά είναι το φως που μπαίνει από παντού...
Για να μείνετε, τέλος, στο καταφύγιο του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου (ΕΟΣ Σπάρτης),
στον Πάρνωνα, πρέπει να επικοινωνήσετε εκ των προτέρων στο τηλέφωνο 27310-22574.
Χρήσιμα τηλέφωνα
Τροχαία Τρίπολης: 2710-22265
Δήμος Βόρειας Κυνουρίας: 27550-23263
Δήμος Λεωνιδίου: 27570-23314
Περιφερειακό Ιατρείο Αγίου Πέτρου: 27920-31531
Περιφερειακό Ιατρείο Καστρίου: 27920-22241
Περιφερειακό Ιατρείο Καστάνιτσας: 27550-52290
Κέντρο Υγείας ¶στρους: 27550-22222
Κέντρο Υγείας Λεωνιδίου: 27570-22950
Αστυνομικός Σταθμός Αγίου Πέτρου: 27920-31204
Αστυνομικός Σταθμός Καστρίου: 27920-22203
Αστυνομικός Σταθμός ¶στρους: 27550-23333
Αστυνομικό Τμήμα Λεωνιδίου: 27570-22222
Λιμενικός Σταθμός Παράλιου ¶στρους: 27550-51445
Λιμενικός Σταθμός Λεωνιδίου: 27570-22387
Αρχαιολογικό Μουσείο ¶στρους: 27550-22201
Ιστορικό Αρχείο Τσακωνιάς: 27570-23294