Κώστας Καββαθάς
Μια γωνιά για τους φίλους του αυτοκινήτου που θέλουν να γίνουν φίλοι της φυσικής και τούμπαλιν
«Παιχνίδια» με το φως
Του Διονύση Κωνσταντίνου, Φυσικού
Πώς αντιδρά ένας οδηγός, όταν το απέναντι αυτοκίνητο τον θαμπώνει με τα φώτα του; Οι τρόποι είναι λίγο-πολύ γνωστοί. Εδώ σας προτείνουμε έναν όχι και τόσο γνωστό τρόπο: φροντίστε να είναι καθαρά το παρμπρίζ και τα κρύσταλλα των φώτων του αυτοκινήτου σας. Η διαφορά θα είναι ολοφάνερη και το ταξίδι σας θα γίνει ξεκούραστο και ασφαλές.
Φαίνεται παράξενο; Καθόλου! Το μόνο που κάνατε ήταν να λειτουργήσετε στο πλαίσιο των φυσικών νόμων - εδώ, του νόμου που περιγράφει τη συμπεριφορά των φωτεινών ακτινών, όταν συναντούν στο δρόμο τους μικρά σωματίδια, όπως αυτά της σκόνης. Στην περίπτωση αυτή, οι ακτίνες διασκορπίζονται. Η εκτροπή τους δεν είναι ίδια για όλα τα χρώματα, που συνθέτουν αυτό που ονομάζουμε «λευκό φως». Οι φυσικοί αποκαλούν το φαινόμενο αυτό σκέδαση και έχουν διαπιστώσει ότι, αν τα σωματίδια είναι πολύ μικρά, είναι περισσότερο έντονη για το μπλε χρώμα και λιγότερο έντονη για τα άλλα χρώματα της ίριδας, πηγαίνοντας προς το κόκκινο. Μεγαλύτερα σωματίδια προκαλούν υπολογίσιμη σκέδαση σε όλα τα χρώματα, ενώ τα αρκετά μεγάλα σχεδόν δεν προκαλούν τέτοια φαινόμενα.
Πώς σχετίζονται όλα αυτά με το θαμπωμένο οδηγό; Η απάντηση θα έρθει σχεδόν μόνη της, αφού δείτε μερικές περιπτώσεις που σχετίζονται με το φαινόμενο.
Και πρώτα το γαλάζιο χρώμα του ανέφελου ουρανού! Από όλα τα χρώματα του λευκού φωτός που μας έρχεται από τον ήλιο, το μπλε υφίσταται σκέδαση στα μόρια του οξυγόνου και του αζώτου της ατμόσφαιρας σημαντικά μεγαλύτερη απ’ ό,τι τα άλλα χρώματα. Οι απανωτές σκεδάσεις το κάνουν να φαίνεται ότι έρχεται από παντού. Χωρίς ατμόσφαιρα, ο ουρανός (αυτό που ονομάζουμε ουρανό) θα ήταν πάντα μαύρος.
¶λλο: τα πίσω φώτα των αυτοκινήτων είναι κόκκινα, για να γίνονται αντιληπτά καλύτερα σε συνθήκες μειωμένης ορατότητας, όπως σε ομίχλη, σκόνη ή στο «σύννεφο» του νερού που σηκώνουν τα αυτοκίνητα όταν κινούνται σε δυνατή βροχή. Για τον ίδιο λόγο είναι κόκκινα τα φανάρια της τροχαίας στις διασταυρώσεις.
Ο υποψιασμένος αναγνώστης ίσως αναρωτηθεί: τι γίνεται, αν στην ατμόσφαιρα υπάρχουν και μεγαλύτερα σωματίδια; Η απάντηση είναι ότι διασκορπίζονται όλα τα χρώματα. Τι βλέπει, λοιπόν, κάποιος σε τέτοιο περιβάλλον; Όπως το μπλε στο παράδειγμα του ουρανού, τώρα όλα τα χρώματα έρχονται από παντού, δηλαδή βλέπει λευκό φως! Μερικές ημέρες το χρόνο, οι κάτοικοι της Αθήνας και πολλών μεγάλων πόλεων βρίσκονται σε περιβάλλον όπου η συγκέντρωση μεγαλύτερων μορίων, όπως των οξειδίων του άνθρακα, του αζώτου και του θείου, καθώς και του όζοντος, είναι αυξημένη. Αν προσθέσουμε και τους αιωρούμενους κόκκους αιθάλης και τη σκόνη, θα εξηγήσουμε εύκολα το σταχτί άσπρο χρώμα που κυριαρχεί μια ημέρα με φωτοχημικό νέφος.
Να, τώρα, γιατί θαμπώνεται ο οδηγός από τους φάρους των αυτοκινήτων με τα οποία διασταυρώνεται: το φως σκεδάζεται στο σκονισμένο παρμπρίζ. Ένα λευκό φως ξεχύνεται προς τα μάτια του οδηγού από σχεδόν όλο το οπτικό του πεδίο. Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Αν είναι σκονισμένο το παρμπρίζ, είναι σχεδόν πάντα και τα φώτα σκονισμένα. Αυτό δημιουργεί το ίδιο φαινόμενο στις δέσμες των φώτων του αυτοκινήτου που διασκορπίζονται προς όλες τις κατευθύνσεις, αντί να κατευθύνονται κυρίως προς τα κάτω και να φωτίζουν το δρόμο. Ο δρόμος φωτίζεται λίγο, η κόρη του ματιού διαστέλλεται, για να δει καλύτερα, και ο αμφιβληστροειδής γίνεται εύκολη λεία στη δέσμη φωτός του απέναντι αυτοκινήτου.
Δείτε το ίδιο αυτοκίνητο, με τα ίδια φώτα, στην ίδια απόσταση, μέσα από (σχετικά) καθαρό και μέσα από σκονισμένο παρμπρίζ. Οι καθαρές γυάλινες επιφάνειες είναι παράγοντας ασφάλειας, δε νομίζετε;
* Μια ακτίνα περνά μέσα από την οπή που άνοιξε σε χοντρό χαρτόνι μια καρφίτσα. Το χαρτόνι εφάπτεται στην είσοδο της φωτογραφικής μηχανής. Ένα ανθρώπινο μάτι στη θέση της μηχανής βλέπει ακριβώς την ίδια εικόνα. Το φαινόμενο έχει πολλές ομοιότητες με αυτό που συμβαίνει στα σωματίδια και είναι εύκολα παρατηρήσιμο με μια πολύ απλή κατασκευή. Το κάθε χρώμα σκεδάζεται σε διαφορετική γωνία και, έτσι, το φως του ήλιου αναλύεται στα χρώματά του. Όπως το περιμένατε, κυριαρχεί το μπλε χρώμα. Μπορείτε να το κάνετε εύκολα. Δοκιμάστε το...
ΓΙΑ ΝΑ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΑΛΙΟΙ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ
Pauli Toivonen (1931–2005)
Ο θάνατος του μεγάλου οδηγού αγώνων στα μέσα του Φεβρουαρίου επανέφερε στη μνήμη των φίλων του αυτοκινήτου τις ημέρες του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ράλλυ, τις οποίες ο Φινλανδός κόσμησε με τις διακεκριμένες εμφανίσεις και τις νίκες του. Γεννημένος το 1931 στο Ελσίνσκι, ασχολήθηκε αρχικά με το χορό. Στο χώρο των τεσσάρων τροχών εισέβαλε ως πωλητής αυτοκινήτων σε κατάστημα της πόλης Γιουβάσκιλα, που ήταν η έδρα του ράλλυ «1.000 Λίμνες». Το «μικρόβιο» δεν άργησε να φανερωθεί και το 1954 τον βρήκε για πρώτη φορά αγωνιζόμενο στο περίφημο ράλλυ, στο οποίο τερμάτισε 10ος, στο τιμόνι ενός VW 1200. Πέντε χρόνια αργότερα, οδηγώντας Simca, αναδείχθηκε 2ος στο πρωτάθλημα της χώρας του. Το 1961 αγωνίστηκε για πρώτη φορά με Citroen DS, καταφέρνοντας να αποκομίσει σημαντικές διακρίσεις, παρά το γεγονός ότι ο χαρακτήρας του αυτοκινήτου δεν τον βοηθούσε. Το 1966 κέρδισε «στα χαρτιά» το Pάλλυ Μόντε Κάρλο, ύστερα από την τιμωρία των προπορευόμενων Μini Cooper. Οι μεγάλες ημέρες για τον Πάουλι Τοϊβόνεν ήρθαν το 1968, όταν, στο τιμόνι της κόκκινης Porsche 911T, κατέκτησε το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, νικώντας στο Σαν Ρέμο, στην Ισπανία, στη Ντανίμπ και στη Γενεύη. Την επόμενη χρονιά, με το ίδιο αυτοκίνητο, κέρδισε το Pάλλυ Ακρόπολις, επισφραγίζοντας τις λαμπρές του εμφανίσεις στην Ελλάδα, όπου αγωνίστηκε για πρώτη φορά το 1961. Μετά τη λήξη της σταδιοδρομίας του, εργάστηκε ως επιθεωρητής πωλήσεων της Porsche και της Chrysler στη Φινλανδία. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 ευτύχησε να δει το γιο του, Χένρι, να διακρίνεται ιδιαίτερα και να κερδίζει διεθνείς αγώνες ράλλυ, καθώς κληρονόμησε πλουσιοπάροχα το ταλέντο του πατέρα του. Όλα έδειχναν ότι ο Χένρι θα γινόταν μια μέρα παγκόσμιος πρωταθλητής, όμως ο θάνατος τον πρόλαβε στο «Γύρο της Κορσικής» το 1986 κι ο Πάουλι έζησε τη μεγαλύτερη δυστυχία που μπορεί βιώσει ένας άνθρωπος, χάνοντας τόσο πρόωρα το παιδί του. Εδώ και λίγες εβδομάδες, πατέρας και γιος είναι πάλι μαζί, κερδίζοντας τις ειδικές διαδρομές του Παραδείσου.
ΓΙΑ ΝΑ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΑΛΙΟΙ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΝΕΟΙ
Pauli Toivonen (1931–2005)
Ο θάνατος του μεγάλου οδηγού αγώνων στα μέσα του Φεβρουαρίου επανέφερε στη μνήμη των φίλων του αυτοκινήτου τις ημέρες του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ράλλυ, τις οποίες ο Φινλανδός κόσμησε με τις διακεκριμένες εμφανίσεις και τις νίκες του. Γεννημένος το 1931 στο Ελσίνσκι, ασχολήθηκε αρχικά με το χορό. Στο χώρο των τεσσάρων τροχών εισέβαλε ως πωλητής αυτοκινήτων σε κατάστημα της πόλης Γιουβάσκιλα, που ήταν η έδρα του ράλλυ «1.000 Λίμνες». Το «μικρόβιο» δεν άργησε να φανερωθεί και το 1954 τον βρήκε για πρώτη φορά αγωνιζόμενο στο περίφημο ράλλυ, στο οποίο τερμάτισε 10ος, στο τιμόνι ενός VW 1200. Πέντε χρόνια αργότερα, οδηγώντας Simca, αναδείχθηκε 2ος στο πρωτάθλημα της χώρας του. Το 1961 αγωνίστηκε για πρώτη φορά με Citroen DS, καταφέρνοντας να αποκομίσει σημαντικές διακρίσεις, παρά το γεγονός ότι ο χαρακτήρας του αυτοκινήτου δεν τον βοηθούσε. Το 1966 κέρδισε «στα χαρτιά» το Pάλλυ Μόντε Κάρλο, ύστερα από την τιμωρία των προπορευόμενων Μini Cooper. Οι μεγάλες ημέρες για τον Πάουλι Τοϊβόνεν ήρθαν το 1968, όταν, στο τιμόνι της κόκκινης Porsche 911T, κατέκτησε το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, νικώντας στο Σαν Ρέμο, στην Ισπανία, στη Ντανίμπ και στη Γενεύη. Την επόμενη χρονιά, με το ίδιο αυτοκίνητο, κέρδισε το Pάλλυ Ακρόπολις, επισφραγίζοντας τις λαμπρές του εμφανίσεις στην Ελλάδα, όπου αγωνίστηκε για πρώτη φορά το 1961. Μετά τη λήξη της σταδιοδρομίας του, εργάστηκε ως επιθεωρητής πωλήσεων της Porsche και της Chrysler στη Φινλανδία. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 ευτύχησε να δει το γιο του, Χένρι, να διακρίνεται ιδιαίτερα και να κερδίζει διεθνείς αγώνες ράλλυ, καθώς κληρονόμησε πλουσιοπάροχα το ταλέντο του πατέρα του. Όλα έδειχναν ότι ο Χένρι θα γινόταν μια μέρα παγκόσμιος πρωταθλητής, όμως ο θάνατος τον πρόλαβε στο «Γύρο της Κορσικής» το 1986 κι ο Πάουλι έζησε τη μεγαλύτερη δυστυχία που μπορεί βιώσει ένας άνθρωπος, χάνοντας τόσο πρόωρα το παιδί του. Εδώ και λίγες εβδομάδες, πατέρας και γιος είναι πάλι μαζί, κερδίζοντας τις ειδικές διαδρομές του Παραδείσου.