Γιάννης Ευσταθιάδης
Ο θάνατος του κύκνου«... Και, ξαφνικά, οι κώδικες ανατρέπονται. Ένας άσπιλος λευκός κύκνος γίνεται το νέο σύμβολο του θανάτου...»
Το ρεπερτόριο του θανάτου, αν και ποικίλο στις μορφές του, αποκτά πάντα ένα στερεότυπο τελετουργικό.
Σχεδόν θεατρικά, ο θάνατος προσωποποιείται -με τη μορφή του Χάρου-, αποκτά συμβολικά εργαλεία -δρεπάνι- και συνοδεύεται από μια θλιμμένη μουσική τονικότητα. Πάνω απ’ όλα, όμως, βάφεται από ένα άραχνο μαύρο χρώμα. Είναι το μουντό μαύρο του φόβου, το αδιαπέραστο μαύρο της απώλειας και το πικρό μαύρο του θρήνου.
Μαύρες σκέψεις, μαύρα συναισθήματα, μαύρα τα ρούχα του πένθους και το αργό μαύρο στον τόνο της φωνής αυτού που ξεχυψά.
Ο θάνατος παραμένει, εντέλει, μια σπουδή πάνω στο μαύρο χρώμα, που τονίζει τον τρόμο του ανεξερεύνητου και τη μελαγχολία του αδιευκρίνιστου.
Είναι το ίδιο μαύρο που και στη ζωή αποκτά τη συμβολική του αναλογία: τα κοράκια είναι μαύρα, οι φιγούρες των αγνώστων μέσα στην νύχτα είναι μαύρες, οι μαύρες γάτες συμβολίζουν την κακοτυχία, τα μαύρα σκιάχτρα τρομάζουν τα πουλιά.
Και, ξαφνικά, οι κώδικες ανατρέπονται. Ένας άσπιλος λευκός κύκνος γίνεται το νέο σύμβολο του θανάτου. Χιονόλευκος θάνατος, θάνατος από αλάβαστρο, θάνατος μαρμάρινος εξαίσιου γλυπτού, θάνατος εν μέσω πάλλευκης χιόνος που μεταχρονίζει τον Παπαδιαμάντη, λευκοστεφής θάνατος.
Α, ναι. Ποτέ ο θάνατος δεν είχε αυτήν τη λευκόστικτη αρμονία, ποτέ δεν έδειχνε πιο αθώος, σαν γυάλινη διάφανη μπάλα που μαγεύει το βλέμμα των παιδιών.
Μέσα από τις νότες του Τσαϊκόφσκι, μικροί λευκοί κύκνοι χορεύουν τον τελευταίο τους χορό, σαν να ’ναι αυτή η «Λίμνη» η δική τους Αχερουσία, καθώς εμείς, θεατές του θανατηφόρου θεάματος, ξαγρυπνάμε με τον πανικό στα ορθάνοιχτα μάτια (να ’ναι τυχαίο που οι Γάλλοι ονομάζουν τις αγρυπνίες «λευκές νύχτες»;).
Ο Σούμπερτ τραγουδά για λογαριασμό μας το «Κύκνειο ¶σμα» του, με ετοιμοθάνατη φωνή που συναρμόζεται στα άσπρα και τα μαύρα πλήκτρα του πιάνου, και με το βιολοντσέλο του Saint Saëns ο μονήρης κύκνος νωχελικά διπλώνεται στα δύο, ταλαντεύεται, αργά ακουμπά στο νερό και ξεψυχά μέσα στο λευκό τούλι της μπαλαρίνας, κάτι ανάμεσα σε υπόκλιση και αποχαιρετισμό στη ζωή.
Θεέ μου, μήπως τώρα πια θα πρέπει να ξορκίζουμε και το λευκό;_ Γ. E.