Ενότητα 2: Παρόν
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥGlobal... WARNING
Aπό την ηλιακή ακτινοβολία που κατευθύνεται προς τη Γη μόνο περίπου η μισή καταλήγει στην επιφάνειά της. Ένα μέρος της απορροφάται από την ατμόσφαιρα και ένα άλλο αντανακλάται στα σύννεφα, με κατεύθυνση το σύμπαν. Από το ποσό που προσπίπτει στην επιφάνεια του πλανήτη πάλι ένα μέρος απορροφάται και ένα άλλο αντανακλάται προς την ατμόσφαιρα, με διαφοροποιημένο -από μικρό σε μεγάλο- μήκος κύματος, δηλαδή ως υπεριώδης ακτινοβολία. Εκεί, απορροφάται σε μεγάλο βαθμό από συγκεκριμένα αέρια, τα αέρια του θερμοκηπίου, που, λόγω ακριβώς αυτής της ιδιότητάς τους, θερμαίνουν την ατμόσφαιρα και, κατ’ επέκταση, τη Γη. Αυτή είναι μια απαραίτητη για τη ζωή στον πλανήτη διαδικασία, χωρίς την οποία η μέση θερμοκρασία της Γης θα ήταν κατά περίπου 30° C χαμηλότερη. Το πρόβλημα είναι πως η ανθρωπότητα παράγει ολοένα και μεγαλύτερη ποσότητα αέριων θερμοκηπίου, τα οποία δεσμεύουν περισσότερη θερμότητα, που ζεσταίνει ακόμα πιο πολύ τον πλανήτη, προκαλώντας την υπερθέρμανσή του ή αλλιώς το «φαινόμενο του θερμοκηπίου».
Το 99% της ατμόσφαιρας αποτελείται από άζωτο (78%) και οξυγόνο (21%). Παρόλο που αυτά τα δύο στοιχεία παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ζωής στη Γη, δεν έχουν σχεδόν καμία συμμετοχή στον καθορισμό του κλίματος. Γι’ αυτόν ευθύνεται αποκλειστικά το υπόλοιπο 1%, το οποίο εμπεριέχει τα αέρια του θερμοκηπίου, διοξείδιο του άνθρακα (CO2), μεθάνιο (CH4), υποξείδιο του αζώτου (N2O), όζον (O3), υδρατμούς (H2O) και χλωροφθοράνθρακες (CFCs). Το διοξείδιο του άνθρακα είναι το σημαντικότερο των παραπάνω, αφού συμβάλλει κατά 60% στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Από την καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας, τις μεταφορές, τη βιομηχανία και τις οικιακές μας ανάγκες εκλύονται ετησίως πάνω από 25 εκατ. μετρικοί τόνοι CO2 στην ατμόσφαιρα, με αυξητική μάλιστα τάση. Επιπρόσθετα, η αποψίλωση δασών και η καταστροφή του φυτοπλαγκτού των ωκεανών (ο κύριος «απορροφητής» CO2 του πλανήτη) μειώνουν σημαντικά το ποσοστό του διοξειδίου του άνθρακα που μπορεί να απορροφηθεί με φυσικούς τρόπους, εντείνοντας ακόμα περισσότερο το πρόβλημα. Η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι γεγονός και οι συνέπειες προμηνύονται ολέθριες...
GRAPHIC:
CO2 CH4 N2O O3 H2O CCl3F CCl2F2 Cl2FC-CClF2 CHClF2 CCl4
ΠΑΓΟΙ
Θα πουλούσατε ψυγεία σε Eσκιμώους;
Σύμφωνα με μετρήσεις της αμερικανικής υπηρεσίας ΝSIDC (National Snow and Ice Data Center), τον Αύγουστο του 2007 η έκταση του πάγου του Aρκτικού Ωκεανού μειώθηκε κατά 30%, σε σχέση με το μέσο όρο της τελευταίας εικοσαετίας. Μέχρι το τέλος του χρόνου, μάλιστα, προβλέπεται να καταρριφθούν όλα τα αρνητικά ρεκόρ έκτασης πάγου.
H τιμή του διοξειδίου του άνθρακα στον ατμοσφαιρικό αέρα έχει αυξηθεί από τα 270 ppm (parts per million, μέρη ανά εκατομμύριο) της εποχής της προ-βιομηχανικής επανάστασης στα 383 σήμερα, ενώ η τάση είναι αυξητική και υπολογίζεται πως σε δέκα χρόνια θα φτάσει τα 400 ppm. Στα 500 ppm, ο πάγος που καλύπτει τη Γριλανδία και ολόκληρο τον αρκτικό κύκλο θα λιώσει πλήρως. Η άμεση συνέπεια μιας τέτοιας περίπτωσης θα είναι η ραγδαία άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η οποία ήδη, σε σχέση με τον περασμένο αιώνα, μετρά αύξηση της τάξης των 10-20 εκ. Τεράστιες παράκτιες εκτάσεις, νησιά και εκτάσεις με υψόμετρο χαμηλότερο απ’ αυτό της θάλασσας κινδυνεύουν με αφανισμό! Παράλληλα, όμως, το λιώσιμο των πάγων ενέχει ακόμα έναν έμμεσο κίνδυνο. O πάγος στην επιφάνεια της Γης αντανακλά το 80% του φωτός που προσπίπτει στη Γη. Εφόσον εξαφανιστεί, οι ωκεανοί θα απορροφήσουν το 90% αυτού, προκαλώντας αύξηση της θερμοκρασίας του υδάτινου όγκου και επιταχύνοντας το λιώσιμο και των εναπομεινάντων εκτάσεων πάγου, ενώ παράλληλα θα επιδεινωθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου, κάτι που θα έχει ως συνέπεια τις κλιματικές αλλαγές σε παγκόσμια κλίμακα.
ΔΑΣΗ
Οι πεταλούδες ακόμη φτερουγίζουν...
Το 1961 ο Έντουαρντ Λόρεντς, μαθηματικός και μετεωρολόγος στο MIT, είχε δημιουργήσει στον ηλεκτρονικό υπολογιστή ένα απλοποιημένο μοντέλο της ατμόσφαιρας, το οποίο και χρησιμοποιούσε για εξομοίωση και μελέτη της συμπεριφοράς των καιρικών φαινομένων. Ξεκινώντας μια υπολογιστική ρουτίνα, έδωσε αρχικές παραμέτρους ακρίβειας 3 δεκαδικών, αντί των 6 που χρησιμοποιούσε ο Η/Υ. Ενώ τα αποτελέσματα αρχικά φαίνονταν ταυτόσημα, από κάποιο σημείο κι έπειτα γίνονταν εκ διαμέτρου αντίθετα, αποδεικνύοντας κάτι που κανείς έως τότε δεν είχε φανταστεί: τη χαοτική συμπεριφορά της φύσης. Η αλλαγή του κλίματος συμβαίνει εδώ και τώρα. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν είναι τυχαία, αλλά αποτέλεσμα ενός συστήματος που αντιδρά χαοτικά -με τη μαθηματική πάντα έννοια- στην απειροελάχιστη διαφοροποίηση των παραμέτρων του. Πλημμύρες, καταιγίδες, τυφώνες και ξηρασίες συνέβαιναν και στους περασμένους αιώνες, όχι όμως με τέτοια συχνότητα. Οι τεράστιας έκτασης πλημμύρες ήταν ένα γνωστό φαινόμενο στη δυτική Ευρώπη, που επαναλαμβανόταν περίπου κάθε 100 χρόνια. Τώρα πια η συχνότητα είναι 10 με 20 χρόνια! Ταυτόχρονα, οι παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας αυξάνουν κατακόρυφα την πιθανότητα εκδήλωσης φωτιάς στα δάση. Εκτός, μάλιστα, από την τεράστια απώλεια σε επίπεδο απορρόφησης CO2 και σωματιδίων από την ατμόσφαιρα, διάβρωσης του εδάφους κτλ., η ίδια η καύση βιομάζας παράγει τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, σωματιδίων και μεθανίου.
GRAPHIC
ΕΡΗΜΟΠΟΙΗΣΗ
Tσάι στη Σαχάρα
Κλιματολογικές μεταβολές, αλόγιστη εκμετάλλευση των καλλιεργήσιμων γαιών, εσφαλμένες πρακτικές άρδευσης. Διάβρωση του εδάφους, μείωση των βροχοπτώσεων, εξάντληση των αποθεμάτων υπόγειου νερού, περιορισμός της υδατοχωρητικότητας των εδαφών. Ο πλανήτης υπερθερμαίνεται, το 1/3 του πληθυσμού της Γης απειλείται από την ερημοποίηση, 1,1 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό και τα αμέσως επόμενα χρόνια 50 εκατ. άνθρωποι θα πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς, αναζητώντας καλλιεργήσιμες εκτάσεις και νερό. Πέρα όμως από τους περιβαλλοντικούς πρόσφυγες, η αύξηση της συχνότητας των περιόδων καύσωνα θα προκαλέσει την αύξηση των θανάτων. Μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Occupational and Environmental Medicine αναφέρει ότι οι θάνατοι σε 50 αμερικανικές πόλεις πολλαπλασιάστηκαν δραστικά κατά τη διάρκεια των περιόδων με πολύ υψηλές θερμοκρασίες, συγκριτικά με την αύξηση των θανάτων εξαιτίας πολικού ψύχους. Ανάλογη είναι και η κατάσταση στην Ευρώπη, όπου ο καύσωνας του 2003 στοίχισε τη ζωή σε περίπου 70.000 ανθρώπους, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία, πέρα από τα μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών ρύπων, πρόσφατα έκανε έκκληση και για προσαρμογή των πολιτών στην αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών. Η εξοικονόμηση νερού, ακόμα και στην οικιακή χρήση, αποτελεί πλέον αδήριτη ανάγκη για την αύξηση των αποθεμάτων του. Ένα απλό παράδειγμα: αν το... καζανάκι μας περιείχε 6,0 λίτρα νερού, αντί για 9,0, η οικιακή κατανάλωση νερού θα μειωνόταν κατά 10%!
ή ΑΜΜΟΣ ΜΕ ΡΟΔΙΕΣ
YORGO
Να ’τοι, να ’τοι οι πρωταθλητές
Μετακίνηση, μεταφορές, παραγωγή ενέργειας, θέρμανση, κλιματισμός, ανοικοδόμηση, βιομηχανική παραγωγή... Σχεδόν κάθε ενέργεια του δυτικού ανθρώπου σχετίζεται με την έκλυση CO2 στην ατμόσφαιρα! Αν δεν καταφέρουμε να περιορίσουμε τη σπατάλη και την αλόγιστη χρήση της τεχνολογίας, η θερμοκρασία του πλανήτη θα έχει αυξηθεί κατά 5,8° C έως το 2100. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, «ολυμπιονίκες» στην εκπομπή CO2 εξακολουθούν να είναι οι Αμερικάνοι, αλλά οι πρώτες εκτιμήσεις του 2007 αναφέρουν ότι οι Κινέζοι ήδη τους έχουν ξεπεράσει, γεγονός που αποδίδεται στην παραγωγή του 44% της παγκόσμιας ποσότητας τσιμέντου στην Κίνα!
Στοιχεία: International Energy Agency (IEA), Statistics Division, 2006
1 United States 5720.51
2 China 3958.41
3 U.S.S.R. (former) 2381.26
4 Russian Federation 1556.45
5 Japan 1247.14
6 India 1066.1
7 Germany 844.75
8 United Kingdom 540.75
9 Canada 537.47
10 Korea Rep 462.86
11 Italy 449.47
12 South Africa 386.66
13 France 384.65
14 Mexico 382.29
15 Iran Islamic Rep 352.01
16 Ukraine 339.78
17 Australia 338.06
18 Indonesia 317.69
19 Spain 312.55
20 Brazil 311.15
21 Saudi Arabia 309.97
22 Poland 299.62
23 Taiwan 252.74
24 Turkey 203.38
25 Thailand 199.97
26 Netherlands 184.95
27 Kazakhstan 163.54
28 Malaysia 140.95
29 Egypt 128.4
30 Argentina 127.05
31 Uzbekistan 126.39
32 Czech Rep 122.3
33 Venezuela 121.19
34 Belgium 119.87
35 Yugoslavia (former) 110.34
36 Pakistan 105.19
37 Romania 97.59
38 United Arab Emirates 95.37
39 Greece 89.91
40 Algeria 80.11
41 Austria 75.32
42 Finland 74.03
43 Iraq 74.01
44 Korea People's Rep 68.79
45 Philippines 68.64
46 Israel 62.81
47 Belarus 62.18
48 Kuwait 60.76
49 Viet Nam 60.54
50 Portugal 58.96
51 Hungary 58.29
52 Colombia 57.84
53 Chile 57.07
54 Denmark 56.49
55 Sweden 55
56 Nigeria 51.59
57 Serbia and Montenegro 51.39
58 Bulgaria 48.29
59 Syrian Arab Rep 47.66
60 Libyan Arab Jamahiriya 46.14
61 Singapore 44.75
62 Turkmenistan 42.9
63 Hong Kong 42.12
64 Switzerland 42.03
65 Ireland 41.96
66 Norway 39.56
67 Slovakia 38.8
68 Bangladesh 33.47
69 New Zealand 32.64
70 Qatar 32.56
71 Morocco 31.5
72 Oman 30.89
73 Azerbaijan 28.88
74 Ecuador 25.04
75 Cuba 23.89
76 Peru 23.35
77 Trinidad and Tobago 21.47
78 Croatia 21.04
79 Dominican Rep 19.65
80 Tunisia 18.8
81 Estonia 17.37
82 Lebanon 17.03
83 Yemen 16.68
84 Bahrain 15.92
85 Slovenia 15.39
86 Jordan 15
87 Bosnia and Herzegovina 14.23
88 Lithuania 12.15
89 Sri Lanka 11.19
90 Zimbabwe 10.59
91 Jamaica 10.44
92 Luxembourg 9.9
93 Bolivia 9.83
94 Guatemala 9.77
95 Sudan 9.29
96 Myanmar 9.28
97 Macedonia FYR 8.29
98 Angola 7.82
99 Kenya 7.72
100 Moldova Rep 7.38
101 Latvia 7.02
102 Cyprus 6.98
103 Ghana 6.98
104 Brunei Darussalam 6.27
105 El Salvador 5.95
106 Honduras 5.84
107 Panama 5.84
108 Cote d'Ivoire 5.57
109 Costa Rica 5.48
110 Kyrgyzstan 5.23
111 Tajikistan 5.13
112 Ethiopia 4.56
113 Netherlands Antilles 4.36
114 Uruguay 4.24
115 Botswana 4.09
116 Albania 3.97
117 Nicaragua 3.96
118 Senegal 3.85
119 Paraguay 3.69
120 Georgia 3.59
121 Cameroon 3.4
122 Tanzania 3.32
123 Armenia 3.27
124 Nepal 2.87
125 Malta 2.53
126 Namibia 2.51
127 Iceland 2.2
128 Benin 2.18
129 Congo Dem Rep 2.11
130 Zambia 2.06
131 Togo 1.82
132 Mozambique 1.78
133 Haiti 1.64
134 Gabon 1.5
135 Congo 0.94
136 Eritrea 0.7
137 Gibraltar 0.42