The World Offroad
Σε αφρικανικούς ρυθμούςΜε αφετηρία το Ντακάρ, ακολουθούμε μια συναρπαστική πορεία 7.000 χλμ., από τη γαλλόφωνη Σαχέλ προς την καρδιά της Αφρικής...
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΚΗΣ ΤΕΜΠΕΡΙΔΗΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Α.Τ., ΒOYΛA ΝΕΤΟΥ
MEΣIE, μεσιέ! Σα βα; Μπον μπον; Καντό; (*) Ξυπνάω και ακόμα αυτές οι λέξεις αντηχούν στ’ αυτιά μου. Είναι δύο μήνες τώρα που κινούμαστε στη γαλλόφωνη ζώνη της Αφρικής και αντιλαμβάνομαι ότι πλέον το «μπονζούρ» έρχεται στα χείλη πιο εύκολα από το «καλημέρα».
Ήταν μέσα Ιουνίου όταν βρισκόμασταν στο Ντακάρ, αρκετά κουρασμένοι -ομολογουμένως- μετά το πέρασμα της ερήμου, με την ψυχολογία ότι είχαμε φτάσει στο τέρμα. Κι όμως, το Ντακάρ ήταν μόνο μια καινούργια αρχή. Ένα μήνα μετά, να ’μαστε, πλέον, στην καρδιά της ηπείρου αυτής που ούτε μία μέρα δεν έχει σταματήσει να μας εκπλήσσει - θετικά και αρνητικά. Η διάσχιση της δυτική Αφρικής είναι ένα μεγάλο ταξίδι, λαογραφικό (σε μερικές από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου) και ψυχογραφικό (του ίδιου σου του εαυτού)...
* Kύριε, κύριε! Είστε καλά; Γλυκά; Δωράκι;
Το Ντακάρ των αντιθέσεων
Μιλάμε για την πιο εξευρωπαϊσμένη πρωτεύουσα της δυτικής Αφρικής. Πέρα από την προνομιακή θέση της (στο δυτικότερο άκρο της ηπείρου), την έντονη νυχτερινή ζωή, την άρρυθμη μουσική Mbalax ως καθημερινό της soundtrack και τους χιλιάδες μικροπωλητές του δρόμου, αυτό που τη χαρακτηρίζει είναι η πρόσμιξη του πληθυσμού της. Ο φτωχός και ο πλούσιος, ο μαύρος και ο λευκός πουθενά αλλού δε βρίσκονται τόσο δίπλα ο ένας στον άλλο.
Εμείς είχαμε δύο παρέες στο Ντακάρ: τον Αμπντουλάχ με τον Μπάμπα, δύο πιτσιρικάδες από τη φτωχογειτονιά του Ουακάμ, και τον Ζοχέφ Αζράρ, ένα Λιβανέζο επιχειρηματία που μένει σε ένα πολυτελές διαμέρισμα δίπλα στην προεδρική κατοικία. Με τους πρώτους κυκλοφορούσαμε στην αγορά Σάνταγκα και τρώγαμε σε φθηνά fast food. Μπήκαμε στα σπίτια τους, όπου ζουν με τα βασικά, ο ένας πάνω στον άλλο, γονείς, αδέλφια και ανίψια. Είδαμε ότι εκπέμπει θετική ενέργεια η φτώχεια τους. Η αγωνία τους; Να καταφέρουν να φύγουν στην Ευρώπη για ένα καλύτερο μέλλον.
Τους αποθαρρύναμε...
Είναι δύσκολη η ζωή γι’ αυτά τα παιδιά, γιατί η μπουρζουαζία του Ντακάρ -λευκή και μαύρη- είναι δίπλα τους, κυκλοφορεί στους ίδιους δρόμους, ζει στις διπλανές γειτονιές και μπορούν να συγκρίνουν. «Δεν υπάρχει κλειστός κύκλος στο Ντακάρ», όπως θα μας πει ο Ζοζέφ. «Εδώ έχουμε κοινούς γνωστούς, μιλάμε μεταξύ μας καθημερινά».
Προς τη χώρα των Ντόγκον
Οι πανύψηλοι Σενεγαλέζοι Γουόλοφ σε εξοντώνουν με την εμμονή τους να γίνετε φίλοι «με το καλημέρα». Δεν προλαβαίνεις να κάνεις δεξιά και σε περικυκλώνουν. Πού να βγάλεις τη μηχανή να φωτογραφίσεις σε κάποια λαϊκή αγορά... Σε έφαγαν! Όχι με κακές διαθέσεις, προς Θεού. Για να σε γνωρίσουν απλά ή για να πάρουν κάτι από σένα, τον πλούσιο λευκό: ένα στιλό, ένα γλυκό, τίποτα ψιλά CFA, οτιδήποτε.
Στο Μάλι είναι λίγο πιο ήπιοι οι άνθρωποι. Μπαίνοντας από τα δυτικά κυριαρχεί η φυλή Mπαμπάρα (33% του πληθυσμού). Χαρακτηριστικό τους, η αφασία. Παράδειγμα; Φτάνοντας στα σύνορα από την πόλη Κιντίρα, βρήκαμε τελωνειακούς και αστυνομικούς εν ώρα... τιεπουτζέν (παραδοσιακό ρύζι με κρέας και λαχανικά). Οι πρώτοι μάς είπαν να περιμένουμε μέχρι να τελειώσουν ώστε να σφραγίσουν το Carnet de Passage. Οι δεύτεροι μάς προσκάλεσαν να τσιμπήσαμε και μόνο μετά σφράγισαν τα διαβατήρια!
Με τέτοια υποδοχή, αισθανθήκαμε όμορφα στο Μάλι από την πρώτη μέρα. Ίσως γι’ αυτό και μπήκαμε αμέσως στα βαθιά. Από την Καή (μια πόλη πάνω στον ποταμό Σενεγάλη), αντί να ακολουθήσουμε την άσφαλτο, πήραμε το χωματόδρομο για Μπαμάκο. Την επομένη τα χρειαστήκαμε, ακολουθώντας την όχθη του ποταμού, λόγω της βαθιάς λάσπης σε κάποια σημεία, αλλά άξιζε τον κόπο. Η άφιξή μας στην Μπαφουλαμπέ, με πλοιάριο από την απέναντι όχθη του Σενεγάλη, ήταν όλα τα λεφτά, σαν φωτογραφία και σαν ανάμνηση. Το ίδιο βράδυ ξενυχτήσαμε με τους χορούς των ντόπιων, στο υπαίθριο πάρτι που έστησαν κάποιοι υποψήφιοι των βουλευτικών εκλογών. Με διαγωνισμούς χορού και T-shirt κερδίζονται οι έδρες στην Αφρική, στην καλύτερη περίπτωση. Στη χειρότερη; Με ξύλο και παραχάραξη των αποτελεσμάτων...
Ύστερα από ένα ευχάριστο σαββατοκύριακο στην Μπαμάκο, ακολουθήσαμε τον ποταμό Νίγηρα μέχρι το ανατολικό άκρο της χώρας. Έπειτα από μια διανυκτέρευση στην παραμυθένια Ντζενέ, ένα χωριό-νησί στον αποξηραμένο ποταμό Μπάνι, με το μεγαλύτερο τζαμί από τούβλα λάσπης στον κόσμο, κι έναν καφέ στο λιμάνι του Μόπτι με τις αμέτρητες πιρόγες, φτάσαμε στη Μαντιαγκάρα. Εκεί μπαίνεις στη χώρα των Ντόγκον. Μαγευτικό μέρος... Μείναμε εκεί μόνο δυόμισι μέρες, παρέα με τον ευγενέστατο οδηγό μας, τον Μπουμπαγκάρ. Αυτό που ζήσαμε ήταν η ευγενική φύση αυτών των ανθρώπων και η ανθεκτικότητά τους στη ζέστη και την έλλειψη νερού και τροφής. Για να πάρουν ενέργεια, οι γέροντες μασούν διαρκώς φιστίκια κόλα, κάτι σαν ήπιο ναρκωτικό. Τους χαρίζεις ένα και σου ανοίγουν το σπίτι τους - και αυτό, παρ’ ότι ο τουρισμός έχει εισχωρήσει κι εδώ. Το δεύτερο βράδυ διανυκτερεύσαμε στο Μπενιματό, ένα μυστηριακό χωριό χωρίς ρεύμα, με νερό από το πηγάδι, πάνω στο βράχο. Τα παιδιά έπαιζαν και τραγουδούσαν μέχρι τα μεσάνυχτα, ενώ ένα σπίτι μόνο διέθετε τηλεόραση - συνδεδεμένη με 12βολτη μπαταρία, παρακαλώ! Το δείπνο και ο ύπνος κάτω από τα αστέρια, πάνω στη σκεπή ενός σπιτιού, με τις φωνές των παιδιών να αντιλαλούν στους βράχους, είναι από τις εμπειρίες που δεν ξεχνάς εύκολα.
Με τους φτωχότερους του κόσμου...
Επιλέγοντας να κινηθούμε στη Σαχέλ, αντί στα παράλια του Ατλαντικού (για να παρακάμψουμε χώρες σαν τη Σιέρα Λεόνε, τη Λιβερία και τη Νιγηρία), είχε ως αποτέλεσμα να βιώσουμε έντονα το μουσουλμανικό στοιχείο. Η φωνή του ιμάμη μας κοίμιζε κάθε βράδυ από τη Σενεγάλη μέχρι το νότιο Καμερούν. Δυστυχώς, κοιμίζει και τους κατοίκους, που προτιμούν να προσεύχονται πέντε φορές τη μέρα, παρά να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους. Οι άντρες, εννοείται, γιατί οι γυναίκες τραβούν όλα τα δεινά: γεννούν 7-8 παιδιά, τα μεγαλώνουν μόνες και δουλεύουν στα χωράφια κουβαλώντας τα στις πλάτες τους. Αν προσθέσετε την απειλητική τάση της Σαχάρας να... καταπιεί τη Σαχέλ (περιορίζοντας κάθε χρόνο τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις), διόλου τυχαία το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο και ο Νίγηρας παραμένουν από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, παρά την εξωτερική βοήθεια. Τα σύνορα των χωρών αυτών (όπως σχεδόν παντού στην Αφρική) είναι τεχνητά, προϊόν της αποικιοκρατίας, δηλαδή. Οι άνθρωποι δε διαφέρουν μεταξύ τους από κράτος σε κράτος, όσο από περιοχή σε περιοχή στο καθένα από αυτά. Η φυλή Χάουζα, για παράδειγμα, κυριαρχεί στα νότια του Νίγηρα και ισοδυναμεί με το 68% του πληθυσμού της Νιγηρίας, που, όμως, απαρτίζεται από 250 ακόμη φυλές, καθεμία με δική της γλώσσα. Αν λάβετε υπόψη σας και τα οικονομικά συμφέροντα (βλ. πετρέλαιο στο δέλτα του Νίγηρα), να γιατί αυτές οι χώρες θυμίζουν συνήθως ζώνη πολέμου.
Τι σημαίνει αυτό για τους ξένους ταξιδιώτες σαν κι εμάς; Ένα προκαταβολικό αίσθημα ανασφάλειας, περισσότερο χάρη στα όσα έχεις ακούσει από πριν, παρά στα όσα αντιμετωπίζεις τελικά. Η Νιγηρία ήταν το μόνιμο άγχος μας από το Ντακάρ κι έπειτα - γιατί να το κρύψουμε; Για να αποφύγουμε το Λάγος και για να μη μας... απαγάγουν στο δέλτα του πετρελαίου, διασχίσαμε το νότιο Νίγηρα και από το νοτιοανατολικό του άκρο μπήκαμε στη Νιγηρία. Την οποία διασχίσαμε σε μόλις 8 ώρες, κάνοντας μόνο μία στάση στα 400 χλμ., για φουλάρισμα, στο Μαϊντουγκούρι. Στα αλλεπάλληλα μπλόκα δεν είχαμε κανένα πρόβλημα τελικά, οπότε δε χρειάστηκαν τα πενηντάρικα νάιρα που είχαμε προμηθευτεί. Ίσα ίσα, οι αστυνομικοί ήταν πιο φιλικοί, χιουμορίστες και... φιλέλληνες απ’ όλους στη δυτική Αφρική.
Έτσι, μέχρι να μπούμε στο Καμερούν, η εικόνα του Νίγηρα ήταν αυτή που χαράχτηκε περισσότερο στη μνήμη μας. Η Νιαμέι είναι μια φιλόξενη πρωτεύουσα πάνω στο Νίγηρα ποταμό. Εδώ μπορείς να πάρεις μια πιρόγα και να απολαύσεις ένα αξέχαστο ηλιοβασίλεμα ανάμεσα σε γυναίκες που κάνουν την μπουγάδα τους στο ποτάμι, σε άντρες που διαβάζουν το κοράνι και σε πιτσιρίκια που παίζουν μπάλα στην όχθη. Από εκεί και πέρα, μιλάμε για ένα μονότονο ταξίδι 1.500 χλμ. μέσα στην άγονη Σαχέλ, όπου το μόνο που φυτρώνει είναι τα κρεμμύδια.
Η χώρα αυτή δεν έχει να επιδείξει πολλά αξιοθέατα, αξίζει να την επισκεφτεί, όμως, κανείς, για να δει πόσο στωικά αντιμετωπίζουν αυτοί οι άνθρωποι τη φτώχεια τους.
Ο Νίγηρας, η φτωχότερη χώρα του κόσμου, δίνει μαθήματα ζωής σ’ εμάς που τα έχουμε όλα και όλα μας λείπουν. Μετά την επαφή, μάλιστα, με τους «Γιατρούς Xωρίς Σύνορα», που μας απέδειξε ότι τα υποσιτισμένα παιδιά αφθονούν, άλλαξε η οπτική με την οποία αντιμετωπίζαμε το ταξίδι μας...
Επιτέλους, στο Καμερούν!
Δεν το κρύβουμε ότι νιώσαμε ευτυχείς όταν μπήκαμε στη χώρα αυτή. Όχι μόνο γιατί τέλειωσε ο βραχνάς της Νιγηρίας, αλλά γιατί βρεθήκαμε σε πιο φιλόξενο περιβάλλον. Τέρμα η άμμος και τα σαραντάρια υπό σκιάν. Το πράσινο κυριαρχεί από το βορρά της χώρας κιόλας, ενώ στα νότια μιλάμε για τροπικό δάσος. Οι φόβοι μας ότι θα αποκλειστούμε στο Extreme-Nord της χώρας λόγω βροχών δε βγήκαν αληθινοί και, έτσι, απολαύσαμε κάθε διαδρομή μας για μία εβδομάδα μέχρι να φτάσουμε στη Γιαουντέ. Ήταν η πρώτη μας δροσερή εβδομάδα μετά το βόρειο Μαρόκο... Από τη Μαρούα, κινηθήκαμε στα όρη Μαντάρα, περάσαμε φουσκωμένα ποτάμια και βρήκαμε παραδοσιακά χωριουδάκια στην αυθεντική τους μορφή, αν και δεν είδαμε τους ντόπιους της φυλής Μάφα γυμνούς - όπως μάθαμε ότι κυκλοφορούσαν, μέχρι να έρθουν οι τουρίστες. Μετά την Γκαρούα και την Νγκαουντερέ, πήραμε έναν εκπληκτικό χωματόδρομο που μας πήγε μέχρι τα σύνορα με την Kεντροαφρικανική Δημοκρατία, μέσα σε πυκνό τροπικό δάσος, και από εκεί καταλήξαμε στην πρωτεύουσα - τον τερματισμό μας γι’ αυτόν το μήνα. Εκεί μας περίμενε ο Λευτέρης Παππάς, που έχει τον πιο παλιό φούρνο της χώρας (Καλαφατάς, από το 1927!), και άλλοι ομογενείς, καινούργιοι φίλοι όλοι. Απίστευτοι Έλληνες της Αφρικής που έχουν τόσα να αφηγηθούν... Περισσότερα, όμως, για την περιοχή αυτή του Ισημερινού, στο επόμενο τεύχος, οπότε, αν όλα πάνε καλά, θα έχουμε διασχίσει την Γκαμπόν, το διαμελισμένο Κόνγκο και την Ανγκόλα και θα είμαστε και στην έρημο της Ναμίμπια. Χειμώνα καιρό -για εμάς- αυτήν τη φορά..._ Α. Τ.
Η χώρα των Ντόγκον
Ανήκει στο Μάλι, αλλά τη λένε έτσι, γιατί οι άνθρωποι αυτοί διατηρούν το δικό τους πολιτισμό πίσω από ένα οροπέδιο μήκους 110 χλμ., στο οποίο κρύφτηκαν το 12ο αι. για να ξεφύγουν από τους μουσουλμάνους. Αφού εξώθησαν τους Πυγμαίους, οι Ντόγκον ανέπτυξαν εκεί τη δική τους αρχιτεκτονική, με σπιτάκια σαν να βγήκαν από παραμύθι, όλα από λάσπη. ¶λλα χωριά είναι χτισμένα στην πεδιάδα και άλλα 150-200 μ. ψηλά, πάνω στο βράχο. Οι Ντόγκον διατήρησαν, όσο ήταν δυνατό, τη δική τους ανιμιστική θρησκεία, που είναι δυσνόητη για εμάς, με τις ζωοθυσίες να παίζουν πρωτεύοντα ρόλο - αλλά και τις ανθρωποθυσίες! Κάθε 60 χρόνια που διοργανώνουν το Σίγκι, τη μεγάλη τους γιορτή, κάποιοι επιλέγονται για να θυσιαστούν στο βωμό των Χόγκον (των πνευματικών ηγετών), για τη μακροημέρευση της φυλής. Το επόμενο Σίγκι θα γίνει σε 22 χρόνια, βάσει του δικού τους ημερολογίου. Τους Ντόγκον έκανε γνωστούς μεταπολεμικά ένας Γάλλος ανθρωπολόγος, ο Μαρσέλ Γκριόλ, ο οποίος ανακάλυψε και τις ιδιαίτερες γνώσεις τους στην αστρονομία. Οι Ντόγκον γνώριζαν ότι ο Σείριος αποτελείται από τρία αστέρια πολύ πριν το 1995, οπότε το απέδειξαν αυτό τα δικά μας ραδιοτηλεσκόπια! Γι’ αυτό, πολλοί ευφάνταστοι συγγραφείς τούς έχουν συνδέσει με εξωγήινους πολιτισμούς...
Στις πόλεις Μαντάουα και Μπούζα του Νίγηρα υπάρχει καμπ που διευθύνεται από το γραφείο Αθηνών της MSF. Στην αποστολή βρίσκεται και ο Θεσσαλονικιός γιατρός ¶γγελος Τριάντος. Ύστερα από συνεννόηση με την ελληνική MSF, φιλοξενηθήκαμε στο καμπ, όπου είδαμε πώς ζουν οι εθελοντές (λιτά!) και πώς υποστηρίζουν τα υποσιτισμένα παιδιά της περιοχής, τα οποία αφθονούν, δυστυχώς, ειδικά τώρα, την εποχή της σποράς. Ελλείψει ντόπιων προϊόντων, οι οικογένειες αναγκάζονται να προμηθεύονται τρόφιμα από την αγορά, οπότε στις ασθενέστερες οικονομικά δεν μπορούν να χορτάσουν όλα τα στόματα. Πιο ευαίσθητα είναι τα παιδιά έως πέντε χρόνων και οι στατιστικές είναι ανατριχιαστικές, αν συνυπολογίσουμε και τις ασθένειες που τα προσβάλλουν: 113 στα 1.000 πεθαίνουν! Εκεί παρεμβαίνει η MSF με προγράμματα ιατρικής παρακολούθησης, φαρμακευτικής περίθαλψης και επισιτισμού, σε συνεργασία πάντα με τις τοπικές αρχές. Δεδομένου ότι η συγκεκριμένη οργάνωση δε στηρίζεται σε χορηγούς και κυβερνητικές επιδοτήσεις, η δική μας συνεισφορά τής επιτρέπει να δίνει ελπίδα στα παιδιά της Αφρικής. Κάντε τον κόπο να μπείτε στο www.msf.gr και θα δείτε πώς μπορούμε να βοηθήσουμε απλά και ανώνυμα.
ΠΩΣ ΟΔΗΓΟΥΝ ΕΔΩ;
Σενεγάλη: Τα ατέλειωτα μποτιλιαρίσματα στο Ντακάρ προξενούνται αποκλειστικά από τα άθλια ΚΤΕΛ, που σταματούν οπουδήποτε για να πάρουν επιβάτη. Η προτεραιότητα, προαιρετική γενικώς...
Μάλι: Προσοχή τη νύχτα στην κακοφωτισμένη Μπαμάκο. Ελάχιστη η κίνηση στο επαρχιακό δίκτυο και πιο ήπιοι οι οδηγοί. Παντού επιβραδυντικά bumps στις εισόδους των χωριών.
Μπουρκίνα Φάσο: Xιλιάδες μηχανάκια που ξεφυτρώνουν από παντού στην Ουαγκαντούγκου. Έμπιστοι οδηγοί γενικότερα.
Νίγηρας: Οι καλύτεροι οδηγοί της δυτικής Αφρικής. Σέβονται την προτεραιότητα και δε βιάζονται. Κάποια bumps στις εισόδους χωριών μπορούν να καταστρέψουν την ανάρτηση, αν δεν προσέξεις.
Νιγηρία: Προσοχή όταν προσπερνάτε bush taxi. Tα πόδια των επιβατών κρέμονται σαν σταφύλια από την καρότσα. Στο Μαϊντουγκούρι οδηγούν σαν τρελοί, προσπερνούν οπουδήποτε και κορνάρουν αδιαλείπτως.
Καμερούν: Παρά τα συνεχή μπλόκα, τα μηχανάκια-ταξί κάνουν σφήνες από παντού, συνήθως με τρεις ή τέσσερις επιβάτες! Χαρακτηριστικές οι πινακίδες του τύπου «εδώ 4 νεκροί» για σωφρονισμό. Τα συχνά σφυρίγματα στις πόλεις; Παιδιά που παριστάνουν τους αστυνόμους είναι...
ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ DISCOVERY
Συνολικά χλμ.: 16.895
Xλμ. διαδρομής: 7.016
Λίτρα ντίζελ: 874
Λίτρα/100 χλμ.: 12,4
Παρατηρήσεις: Θαυμάσια τα πήγε το Discovery3 στη δυτική Αφρική. Ο κινητήρας δεν έκαψε γραμμάριο λαδιού από το Ντακάρ μέχρι το Καμερούν, ενώ η μέση κατανάλωση της διαδρομής έπεσε στα 12,4 λίτρα/100 χλμ., αφού συνήθως ταξιδεύαμε με 100 χλμ./ώρα και 6η σε άσφαλτο ή χώμα. Με συνολικά 24.395 χλμ. στο οδόμετρο, το αυτοκίνητο είναι μασίφ, όπως την πρώτη μέρα, και δεν ακούγεται ο παραμικρός τριγμός, πέρα από τη «made in Greece» συρταριέρα μας. Παλικάρι και ο κλιματισμός, που δούλεψε υπερωρίες αυτόν το μήνα, επιτρέποντάς μας να επιζήσουμε με 40 και βάλε βαθμούς Kελσίου σε καθημερινή βάση. Όσο για τα Discoverer STT της Cooper, χαίρουν άκρας υγείας -παρά την ταλαιπωρία για 17.000 χλμ.- και όλα δείχνουν ότι άνετα θα μας πάνε μέχρι το Κέιπ Τάουν.
FAQ
Κόστος βίζας για Μπουρκίνα Φάσο; 28.000 CFA στο Ντακάρ, 10.000 CFA στα σύνορα...
Κόστος βίζας για Καμερούν; 50.000 CFA στο Ντακάρ.
Kόστος βίζας για Νιγηρία; 26.000 CFA στη Νιαμέι.
Κόστος ντίζελ; 560 CFA στη Σενεγάλη, 525 CFA στο Μάλι, 570 CFA στο Νίγηρα, 96 νάιρα στη Νιγηρία, 535-570 CFA στο Καμερούν.
Έχει διόδια στη Δ. Αφρική; Στην Μπουρκίνα Φάσο, στο Νίγηρα και στο Καμερούν (300-1.000 CFA/100 χλμ.).
Πώς φωνάζουν τους λευκούς; «Τουμπάπ» οι Μπαμπάρα, «Νασάδα» οι Χάουζα...
Ισοτιμίες: 1 ευρώ = 650 CFA = 176 νάιρα
ΤΙ ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΕΙΤΕ...
Χάρτη Michelin No 741, Lonely Planet West Africa, φιστίκια κόλα για τους γέροντες Ντόγκον (3.000 CFA/κιλό), στιλό και καραμέλες για τα παιδιά, εντομοαπωθητικό Citronelle, χαπάκια μαλάριας (Lariam), Fenistil για τα τσιμπήματα, γάλα σε σκόνη για τον πρωινό καφέ, αδιάβροχο στο Καμερούν.
INFO
Πού βρίσκεται τώρα το Discovery της αποστολής μας; Πληκτρολογήστε www.theworldoffroad.com