Θάνος Βλαστός, αναπληρωτής καθηγητής ΕΜΠ
ΟΜΑΔΑ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣΚάτω η χούντα των αυτοκινήτων!
Με αυτό το σύνθημα «το Πολυτεχνείο» παλεύει αυτήν τη φορά να αλλάξει τη νοοτροπία και τη μέχρι τώρα στάση μας απέναντι στην πόλη. Στόχος: Η ένταξη του ποδηλάτου στην Ελλάδα!
ΣΤΟ Πολυτεχνείο, στη σχολή Τοπογράφων Μηχανικών, συναντήσαμε τον αναπληρωτή καθηγητή Θάνο Βλαστό, που μας παρουσίασε το έργο και την προσπάθεια της ομάδας «Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας» του ΕΜΠ.
«Εδώ και δέκα χρόνια κάνουμε μια προσπάθεια να πούμε τα αυτονόητα. Να πούμε, δηλαδή, ότι τους δρόμους της ελληνικής πόλης τους έχουμε αφήσει να κατακτηθούν από το αυτοκίνητο, έχοντας διώξει από εκεί όλους τους άλλους χρήστες, οι οποίοι έπρεπε να έχουν ισότιμα μια παρουσία και ένα δικό τους χώρο. Διώξαμε τους ποδηλάτες τελείως. Διώξαμε μια μεγάλη ομάδα πεζών, τους ανάπηρους, τα παιδιά που έπαιζαν στο δρόμο και τους ηλικιωμένους και, φυσικά, διώξαμε έτσι και το πράσινο... Με άλλα λόγια, αφήσαμε να χάσει ο δρόμος την αξία που του αποδίδαμε κάποτε ως δημόσιου χώρου της πόλης, χώρου όπου αναπτυσσόταν η κοινωνική ζωή. Εκεί μαζευόμαστε, συναντιόμαστε, γνωριζόμαστε και νιώθουμε ότι είμαστε μέλη μιας κοινωνικής ομάδας. Μετατρέψαμε το δρόμο σε αγωγό κυκλοφορίας, σε χώρο στάθμευσης και, επομένως, διώξαμε όλη αυτήν τη ζωή και την εκτοπίσαμε στο εσωτερικό των διαμερισμάτων. Και αυτό είναι πάρα πολύ σοβαρό για την κοινωνική συνοχή αλλά και για την κοινωνική υπόσταση της πόλης.
Πολλές φορές υποτιμάμε βασικά πράγματα και στεκόμαστε μόνο στη ρύπανση, στο θόρυβο ή στα ατυχήματα, αλλά το μεγαλύτερο ατύχημα, αν θέλετε, είναι ότι χάσαμε την αξία της πόλης. Χάσαμε την αίσθηση που είχαμε ότι είμαστε πολίτες και μέλη μιας κοινωνικής ομάδας. Εκδήλωση αυτής της απώλειας είναι οι συμπεριφορές μας, οι οποίες είναι τελείως άγριες και απολίτιστες απέναντι στον άλλον. Και, βεβαίως, μόλις βρούμε κάποια λεφτά, “την κάνουμε, για να εγκατασταθούμε στα προάστια”. Πράγμα που σημαίνει ακριβώς ότι εγκαταλείπουμε την πόλη. Αυτή η υπερμεγέθης κλίμακα που έχει αποκτήσει η πόλη μάς κάνει να είμαστε χαμένοι μέσα της και, επομένως, να αισθανόμαστε αποξενωμένοι.
Σε όλα αυτά προστίθενται τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής και της μείωσης των αποθεμάτων ενέργειας. Βεβαίως, είναι μια παγκόσμια κινητοποίηση, στην οποία και η Ελλάδα -ως μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας- θα έπρεπε να συμμετέχει. Εξάλλου, μας χρηματοδοτούν για όλα αυτά! Το κακό είναι ότι κοιτάμε να απορροφήσουμε τα κονδύλια προς κατευθύνσεις οι οποίες δεν είναι πολλές φορές συμβατές με τους στόχους για τους οποίους μας τα δίνουν. Για παράδειγμα, με ευρωπαϊκά λεφτά φτιάχνουμε τους αυτοκινητοδρόμους. Δε λέω ότι πολλές φορές οι περισσότεροι από αυτούς δεν είναι χρήσιμοι. Ξεχνάμε, όμως, ότι πρέπει να προωθήσουμε άλλες λύσεις, όπως είναι η δημόσια συγκοινωνία, το περπάτημα, το ποδήλατο. Για αυτό και εμείς εδώ, στη Μονάδα Εργασίας Βιώσιμης Κινητικότητας, εργαζόμαστε πολύ σκληρά για να προωθήσουμε τέτοιες εναλλακτικές ως προς το αυτοκίνητο λύσεις, οι οποίες είναι συνδεδεμένες με τον πολιτισμό και την υγεία.
Δε χρειάζεται να τονίσω ότι είμαστε πρώτοι στα ατυχήματα, στη ρύπανση, στο θόρυβο, στην παχυσαρκία... Όλα αυτά είναι ένα καμπανάκι που θα έπρεπε να χτυπάει και να μας λέει ότι τα πράγματα πάνε στραβά και ότι έχουμε άρρωστες πόλεις και άρρωστους κατοίκους. Χρειάζεται μια κοινωνία να κινητοποιηθεί. Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν έχουμε λεφτά, το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι δεν έχουμε μυαλά. Η νοοτροπία είναι τραγική. Πάνε να γίνουν κάποια πράγματα σωστά, και ξεσηκώνονται όλοι. Και, από την άλλη, κροκοδείλια δάκρυα όταν έχουμε ατυχήματα ή, μάλλον, όταν έχουμε κάποια θεαματικά ατυχήματα. Γιατί ατυχήματα έχουμε κάθε μέρα, όταν όμως σκοτώνονται οι μαθητές στα Τέμπη, τότε κλαίμε, γιατί απλώς έχουμε μάθει να συγκινούμαστε από τα θεάματα.
Προφανώς και αντιλαμβανόμαστε το πρόβλημα, αλλά στρουθοκαμηλίζουμε. Το ξέρουν, πλέον, οι Έλληνες τι αναπνέουμε, ότι πεθαίνουμε πριν από την ώρα μας, τι ζωή κάνουμε: Χάνουμε άπειρες ώρες στους δρόμους, δεν μπορούμε να περπατήσουμε, χοντραίνουμε γιατί δεν μπορούμε να γυμναστούμε... Τα ξέρουν όλα αυτά, και αδιαφορούν. Ε, δεν ξέρω πώς να το χαρακτηρίσω. Νομίζω ότι δεν είναι θέμα συγκοινωνιολόγου αυτό, αλλά ψυχιάτρου.
Εμείς ως συγκοινωνιολόγοι έχουμε σηκώσει τα χέρια ψηλά. Διότι βρισκόμαστε απέναντι σε μια κοινωνία που δε θέλει να αλλάξει τίποτα, ενώ θα έπρεπε να αλλάξει τα πάντα. Αισθανόμαστε εξαρτημένοι και κολλημένοι σε αυτήν την κόλαση στην οποία ζούμε. Αυτή είναι η κατάσταση. Λείπουν η φαντασία, ο πολιτισμός, η εκπαίδευση!»
Πολλοί θα σκεφτούν: Πώς σε μια ήδη βεβαρημένη πόλη θα προσθέσουμε ακόμα ένα μέσο, το ποδήλατο;
Πολλοί σκέφτονται τελείως ηλίθια, διότι βλέπουν το ζήτημα της ένταξης του ποδηλάτου σαν «απλώς να πάρουμε και κάποιο άλλο όχημα, να το στριμώξουμε και αυτό στην κόλαση που ήδη υπάρχει». Με το ποδήλατο θέλουμε να υποκαταστήσουμε μετακινήσεις που γίνονται με αυτοκίνητο. Βεβαίως, αν δεν μπορούν να φανταστούν ότι κάποιος θα αφήσει το αυτοκίνητό του για να πάρει το ποδήλατο, τη δημόσια συγκοινωνία ή να περπατήσει, και πιστεύουν ότι τα αυτοκίνητα θα είναι αυτά που είναι, και θα αυξάνονται κάθε μέρα και περισσότερο... δεν αναπτύσσεται η πόλη, στην κατάντια που είναι. Διώχνουμε κεφάλαια, επιχειρηματίες, κατοίκους... Διώχνουμε τη ζωή μας. Κυριολεκτικά, είμαστε σε κατάσταση παραλυσίας και κατάρρευσης οικονομικής και είμαστε κολλημένοι σε αυτό! Δεν μπορούμε να δούμε πέρα από τη μύτη μας.
Ποια είναι η πρότασή σας; Από πού να ξεκινά ο ποδηλατόδρομος και πού να φτάνει;
Παντού! Η πρότασή μας είναι, οπουδήποτε και να μένεις, να μπορείς να βγαίνεις από το σπίτι σου με το ποδήλατο. Να μπορείς να κάνεις κάποιες στοιχειώδεις μετακινήσεις, των 500 μ. τουλάχιστον, με τα πόδια ή με το ποδήλατο, και να μη φοβάσαι μη σε πατήσει κανένα αυτοκίνητο. Οι δρόμοι της ελληνικής πόλης πρέπει να αλλάξουν τελείως μορφή, να αλλάξουν τελείως οι συνθήκες. Βεβαίως, ξεκινάμε από κάποιες βασικές διαδρομές. Φτιάχνουμε κάποιους ποδηλατοδρόμους εκεί όπου, με την ένταξή τους, βελτιώνουμε γενικότερα όχι μόνο το περιβάλλον, αλλά και την αισθητική του δρόμου, και ενισχύουμε και τις οποιεσδήποτε δραστηριότητες. Αν, για παράδειγμα, είναι ένα σχολείο εκεί, ενισχύουμε τα παιδιά να σταθούν στο πεζοδρόμιο. Αν είναι ένας εμπορικός δρόμος, προσελκύουμε πιο εύκολα τον κόσμο να έρθει να ψωνίσει. Ο ποδηλατόδρομος είναι ένα έργο ποιότητας, δεν είναι άσφαλτος που υποδέχεται φορτηγά ή ταξί που ρυπαίνουν, αλλά ένας χώρος που υποδέχεται ποδηλάτες. Το ποδήλατο είναι το πιο ευγενικό μέσο μετακίνησης. Επομένως, επενδύουμε στην αισθητική και στον πολιτισμό του δρόμου.
Εμείς εδώ κάνουμε τους ποδηλατοδρόμους με διαπλάτυνση πεζοδρομίου, επενδύουμε με κυβόλιθους ή με άλλη πλακόστρωση, έτσι ώστε το υλικό τους να προσομοιάζει με το υλικό κατασκευής του πεζοδρομίου. Είναι, δηλαδή, στην ίδια στάθμη, και ο πεζός δε νιώθει ότι του βάλαμε δίπλα ακόμα μία λωρίδα κυκλοφορίας.
Έχει ήδη γίνει σε κάποιο μέρος της Ελλάδας;
Στην Καρδίτσα, στη Λάρισα, στο Μεσσολόγγι έχουμε δίκτυα ποδηλατοδρόμων που λειτουργούν καλά. Στην Αθήνα έχουμε αποσπασματικά «εργάκια», που θα λειτουργήσουν ως αφετηρία. Αυτήν τη στιγμή γίνεται ένα μεγάλο δίκτυο στη Νέα Ερυθραία. Έχουμε στο Χαλάνδρι, στο Μοσχάτο, στα Βριλήσσια, αλλά είναι μικρά -των 500 μ.- που σιγά σιγά επεκτείνονται, για να μπορείς να κινηθείς με ποδήλατο. Με διάφορες ρυθμίσεις και μέτρα που ξέρουμε πως εφαρμόζονται μπορούμε να κατεβάσουμε τις ταχύτητες των αυτοκινήτων, και να μπορεί έτσι ένας ποδηλάτης να κινηθεί -αν όχι σε ποδηλατόδρομο- στη μέση του δρόμου.
Για την Αθήνα τι προβλέπεται;
Αυτό που πρόκειται να γίνει στην Αθήνα και χρηματοδοτείται από το υπουργείο Μεταφορών είναι ένας ποδηλατόδρομος μορφής πετάλου, που ξεκινά από το σταθμό της Κατεχάκη στη Μεσογείων, διατρέχει το Γουδί, την Πολυτεχνειούπολη -εδώ έχουμε έναν αρκετά μεγάλο ποδηλατόδρομο, 4 χλμ.-, πάει πίσω από το Νεκροταφείο Ζωγράφου και πιάνει όλη την Πανεμιστημιούπολη, για να φτάσει στο Πάρκο Ιλισίων.
Πόσο κοντά σε αυτήν την προσπάθεια είναι η πολιτεία;
Υπάρχουν βήματα μπροστά και βήματα πίσω. Μέχρι το 2004 -θα έλεγα για τέσσερα χρόνια- το υπουργείο Μεταφορών χρηματοδότησε το Πολυτεχνείο, και έγιναν μελέτες και υλοποιήσεις. Το ίδιο έκανε τότε και το υπουργείο Εσωτερικών. Το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν είχε κάνει τίποτα. Μετά το 2004 όλα πάγωσαν και το υπουργείο Μεταφορών επί Χατζηδάκη ξαναξεκίνησε και πήρε κάποιες πρωτοβουλίες πολύ θετικές. Τώρα το υπουργείο Μεταφορών βρίσκεται σε... αγρανάπαυση, δε δείχνει να είναι κινητοποιημένο για την υπόθεση. Από την άλλη μεριά, όμως, το ΥΠΕΧΩΔΕ πήρε τη σκυτάλη και την πρωτοβουλία να αναπτύξουμε τον ποδηλατόδρομο από την Κηφισιά μέχρι το Φάληρο. Έχουμε επίσης το υπουργείο Ανάπτυξης, που χρηματοδοτεί δήμους, μέσω ενός προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης -το «Εξοικονομώ»-, να εκπονήσουν μελέτες οι οποίες είναι προς την κατεύθυνση της «βιώσιμης κινητικότητας», που περιλαμβάνουν ποδήλατο, περπάτημα και δημόσια συγκοινωνία.
Πώς από τη μία η πολιτεία ενδιαφέρεται, και από την άλλη απαγορεύεται η μεταφορά ποδηλάτου με το Μετρό;
Έπρεπε η πολιτεία να κοιτάξει να ενθαρρύνει τη χρήση του ποδηλάτου στο Μετρό, και όχι να την αποθαρρύνει. Δεν το κάνει! Οι άνθρωποι έχουν μια λογική που δεν καταλαβαίνω. Λυπάμαι πάρα πολύ για αυτό.
Στην υλοποίηση του έργου σας ποιες οι δυσκολίες που έχετε αντιμετωπίσει;
Θα έλεγα ότι η ελληνική κοινωνία είναι ένα όλον και τα προβλήματα τα συναντά κανείς σε όλα τα επίπεδα. Η νοοτροπία είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα, και το αντιμετωπίζει κανείς και σε επίπεδο κυβερνητικό και τοπικής αυτοδιοίκησης, και σε επίπεδο κατοίκων. Η γραφειοκρατία επίσης. Υπάρχουν, όμως, και κάποιες αισιόδοξες εξελίξεις. Βλέπουμε όλο και περισσότερο κόσμο να κυκλοφορεί με ποδήλατο. Δίνουν ένα εξαιρετικό παράδειγμα, διακινδυνεύοντας και τη ζωή τους. Διεκδικούν μια άλλη Αθήνα, μια άλλη πόλη. Θα έπρεπε να τους κάνουν άγαλμα, είναι φωτεινά παραδείγματα. Είναι όπως ο Γκάντι στις Ινδίες, που έκανε τη σταυροφορία ειρήνης. Έτσι και οι ποδηλάτες στην Αθήνα, άοπλοι, αθωράκιστοι, βγαίνουν στο δρόμο και μας δίνουν ένα παράδειγμα. Επίσης, βλέπω μια ευαισθητοποίηση σε επίπεδο τοπικών αυτοδιοικήσεων. Όλο και περισσότεροι δήμοι κοιτάζουν να βρουν κάποια χρήματα, για να μπορέσουν να κάνουν έργα. Υπάρχει κάποια ευαισθησία, που αρχίζει να διακρίνεται και σε επίπεδο υπουργείων, πράγμα που σημαίνει ότι έχουμε αρχίσει να συνειδητοποιούμε το πρόβλημα.
Επίσης, είναι πολύ σημαντική η συμβολή της Ευρώπης. Ο Έλληνας πια πάει έξω, ταξιδεύει, βλέπει και αναρωτιέται τι γίνεται εκεί και τι δε γίνεται εδώ. Ακόμα, έχει παρατηρηθεί ότι σε πόλεις όπου φτιάχτηκαν ποδηλατόδρομοι οι οδηγοί αυτοκινήτων άλλαξαν νοοτροπία απέναντι στους ποδηλάτες και στο δρόμο. Στην Ελλάδα η πολιτεία έχει μεγάλη ευθύνη για το κακό που συμβαίνει στους δρόμους. Έχει αφήσει να βασιλέψει ο τσαμπουκάς και να κάνει ο καθένας ό,τι θέλει. Δεν υπάρχει αστυνόμευση και είναι ένα κακό παράδειγμα στη νέα γενιά που έρχεται, γιατί διδάσκει στα παιδιά μας ότι ο πιο δυνατός μπορεί και να κερδίσει. ¶φησε να μετατραπεί ο δρόμος σε ένα πεδίο αντιπαλότητας, όπου αυτοί που είναι θωρακισμένοι πίσω από τις λαμαρίνες κέρδισαν τη μάχη.
Πότε πιστεύετε ότι θα υλοποιηθούν τα έργα;
Σύμφωνα με τα προγράμματα, τα έργα που χρηματοδοτούνται από το υπουργείο Μεταφορών θα πρέπει να έχουν τελειώσει το Δεκέμβριο, γιατί μετά δε θα απορροφηθούν. Υπάρχει ένας ποδηλατόδρομος, για παράδειγμα, που ξεκινά από την Εκάλη και κατεβαίνει μέχρι το Παλαιό Ψυχικό. Έχει δημοπρατηθεί και έχουν ήδη ξεκινήσει κάποιες εργασίες. Αυτός ο δρόμος πρέπει να έχει τελειώσει το Δεκέμβριο. Οι καθυστερήσεις δεν οφείλονται στις εργασίες, αλλά στους πολίτες, που μπλοκάρουν τα έργα με ενστάσεις, γιατί θέλουν να παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους, αντί να έχουν έναν ποδηλατόδρομο. Έτσι, όμως, θα προχωρήσει αυτός ο τόπος. Κάποια πράγματα θα γίνονται, κάποια δε θα γίνονται. Δεν είμαστε ούτε Δανοί ούτε Ολλανδοί. Οι Ευρωπαίοι θα μας τραβάνε από το χέρι, θα μας δίνουν λεφτά, ένα μέρος θα πέφτει στα έργα, ενώ κάποιο άλλο θα επιστρέφει στις Βρυξέλες ή θα καταναλώνεται για άλλα πράγματα. Το θέμα είναι και το κατά πόσο ο κόσμος θα κινητοποιηθεί και θα διεκδικήσει. Όσο υπάρχουν φωνές, τόσο τα έργα θα γίνονται. Το θέμα είναι να μην απογοητευτούν. Πάντως, η ευαισθητοποίηση στα θέματα ποιότητας ζωής στην πόλη ενισχύεται, και αυτό είναι ευχάριστο.
«Εμείς ως συγκοινωνιολόγοι έχουμε σηκώσει τα χέρια ψηλά. Διότι βρισκόμαστε απέναντι σε μια κοινωνία που δε θέλει να αλλάξει τίποτα, ενώ θα έπρεπε να αλλάξει τα πάντα. Αισθανόμαστε εξαρτημένοι και κολλημένοι σε αυτήν την κόλαση στην οποία ζούμε.»
«Μετατρέψαμε το δρόμο σε αγωγό κυκλοφορίας, σε χώρο στάθμευσης και, επομένως, διώξαμε όλη αυτήν τη ζωή και την εκτοπίσαμε στο εσωτερικό των διαμερισμάτων.»
«Στην Ελλάδα η πολιτεία έχει μεγάλη ευθύνη για το κακό που συμβαίνει στους δρόμους. Έχει αφήσει να βασιλέψει ο τσαμπουκάς και να κάνει ο καθένας ό,τι θέλει. ¶φησε να μετατραπεί ο δρόμος σε ένα πεδίο αντιπαλότητας, όπου αυτοί που είναι θωρακισμένοι πίσω από τις λαμαρίνες κέρδισαν τη μάχη.»
«Πολλές φορές υποτιμάμε βασικά πράγματα, και στεκόμαστε μόνο στη ρύπανση, στο θόρυβο ή στα ατυχήματα, αλλά το μεγαλύτερο ατύχημα είναι ότι χάσαμε την αξία της πόλης. Χάσαμε την αίσθηση που είχαμε ότι είμαστε πολίτες.»
«Με το ποδήλατο θέλουμε να υποκαταστήσουμε μετακινήσεις που γίνονται με αυτοκίνητο.»
«Όπως ο Γκάντι στις Ινδίες, που έκανε τη σταυροφορία ειρήνης, έτσι και οι ποδηλάτες στην Αθήνα, άοπλοι, αθωράκιστοι, βγαίνουν στο δρόμο και μας δίνουν ένα παράδειγμα.»
«Χρειάζεται μια κοινωνία να κινητοποιηθεί. Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν έχουμε λεφτά, το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι δεν έχουμε μυαλά. Η νοοτροπία είναι τραγική...»
«Οι Έλληνες τα ξέρουν όλα αυτά, και αδιαφορούν. Ε, δεν ξέρω πώς να το χαρακτηρίσω. Νομίζω πως αυτό δεν είναι θέμα συγκοινωνιολόγου, αλλά ψυχιάτρου.»
«Με διάφορες ρυθμίσεις και μέτρα που ξέρουμε πως εφαρμόζονται μπορούμε να κατεβάσουμε τις ταχύτητες των αυτοκινήτων, και έτσι ένας ποδηλάτης να είναι δυνατόν να κινηθεί -αν όχι σε ποδηλατόδρομο- στη μέση του δρόμου.»
Τι είναι η Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας του ΕΜΠ
Η αφετηρία της εμπλοκής του ΕΜΠ στην ένταξη του ποδηλάτου στην Ελλάδα είναι το 1997. Μέχρι τότε το θέμα ήταν άγνωστο. Ωστόσο, την ίδια στιγμή στην Ευρώπη το ποδήλατο αποτελούσε σημαντικό κεφάλαιο στις ατζέντες των πολιτικών για τις μεταφορές. Οι εφαρμογές δικτύων ποδηλάτου αποτελούσαν τρέχουσα πρακτική.
Η Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας, που δημιουργήθηκε το 1997 στη Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, ανέλαβε κατ’ αποκλειστικότητα σε όλη την Ελλάδα την υπόθεση «ποδήλατο». Με έρευνες και μελέτες έδωσε λύσεις στο πρόβλημα της ένταξης του ποδηλάτου στο κυκλοφοριακό σύστημα των ελληνικών πόλεων, πρότεινε τύπους υποδομής και ανέλαβε την ευθύνη της ευαισθητοποίησης της ελληνικής κοινωνίας με δημοσιεύσεις, διαλέξεις και δημόσιες συζητήσεις στις τοπικές κοινωνίες. Χαρακτηριστικό της επίδρασης στην ελληνική κοινωνία είναι η δημιουργία από 50 Δήμους Δικτύου Ελληνικών Πόλεων για τη Βιώσιμη Κινητικότητα και το Ποδήλατο με τη μορφή εταιρείας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, της οποίας επιστημονικός σύμβουλος είναι η Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας.
Θάνος Βλαστός, Αναπληρωτής Καθηγητής Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Σχολή Αγρονόμων & Τοπογράφων Μηχανικών, Τομέας Γεωγραφίας & Περιφερειακού Σχεδιασμού, Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας
Δημήτρης Μηλάκης, Δρ Συγκοινωνιολόγος Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Σχολή Αγρονόμων & Τοπογράφων Μηχανικών, Τομέας Γεωγραφίας & Περιφερειακού Σχεδιασμού