Innovation
Τους πρώτους κινητήρες, κατασκευασμένους από τον Μπεντς και τον Ντάιμλερ σε συνεργασία με τον Μάιμπαχ, για χρήση στις τροχήλατες άμαξες του τέλους του 19ου αιώνα, από τα σοφιστικέ σύνολα χαμηλής κατανάλωσης των αρχών του 21ου χωρίζουν πάνω από 120 χρόνια εξέλιξης. Όσα και τη ράβδο πυρακτώσεως -που αποστολή είχε να αναφλέγει το καύσιμο μείγμα όταν ζεσταινόταν και πυρακτωνόταν με τη βοήθεια... εξωτερικής φλόγας- από τα υπερσύγχρονα συστήματα άμεσης ανάφλεξης. Μεταξύ του υβριδικού οχήματος του Φέρντιναντ Πόρσε, που μάλιστα ήταν και τετρακίνητο εξαιτίας του γεγονότος πως κάθε τροχός του φιλοξενούσε από έναν ηλεκτροκινητήρα, μέχρι τα σημερινά υβριδικά συστήματα με υδρογόνο και ενεργειακές κυψέλες μεσολάβησαν 110 χρόνια. Αλλά ακόμα και η τετρακίνηση χρειάστηκε να ωριμάσει 80 ολόκληρα χρόνια μέχρι να υποκαταστήσει τη συμβατική μετάδοση κίνησης σε δύο τροχούς των καθημερινών αυτοκινήτων.Ο ένας αιώνας που μεσολαβεί χαρακτηρίζεται από τεράστια τεχνική πρόοδο. Ποτέ άλλοτε η εξέλιξη δεν έγινε αιτία αλλαγής κοινωνικών και οικονομικών δομών ολόκληρων χιλιετηρίδων, όσο μετά τη βιομηχανική επανάσταση. Και ο 20ός αιώνας είναι η περίοδος της αλλαγής. Που, σύμφωνα με τον Τσαρλς Κέτερινγκ -τον εφευρέτη της μίζας-, «όλοι μπορεί να μισούν, αλλά μόνο χάρη σ’ αυτήν προοδεύουμε». Η ωρίμανση, η εξέλιξη της τεχνολογίας, οι νέες ιδέες και τεχνικές μεταφράζονται σε καινοτομία. Και η καινοτομία είναι αυτή που βήμα βήμα μεταμορφώνει το αυτοκίνητο από «τροχήλατη άμαξα», την άμαξα που δε χρειάζεται άλογα για να κινηθεί, σε σήμα κατατεθέν μίας ολόκληρης 100ετίας.
Ο Νίκολα Τέσλα, ο άνθρωπος ο οποίος κατά πολλούς «εφηύρε τον 20ό αιώνα», πίστευε πως «δεν υπάρχει σκίρτημα της καρδιάς ανάλογο με εκείνο που νιώθει ο εφευρέτης βλέποντας τη δημιουργία του μυαλού του να μεταμορφώνεται σε επιτυχία». Γνώριζε, λοιπόν, πολύ καλά τη διαφορά μεταξύ της εφεύρεσης και της καινοτομίας: Η εφεύρεση γίνεται καινοτομία όταν αποκτά πρακτικό αντίκτυπο, βρίσκει εφαρμογή και χρησιμότητα. ¶λλωστε, ήταν οι εφευρέσεις του τόσο μπροστά από την εποχή του, που συχνά δεν είχαν καμία πρακτική εφαρμογή. Ακόμα και οι θαυμαστοί ηλεκτροκινητήρες του εναλλασσόμενου ρεύματος αρχικά αμφισβητήθηκαν έντονα. Ο τότε εργοδότης του, Τόμας Έντισον, πίστευε στο συνεχές ρεύμα... Η δουλειά του επάνω στον ηλεκτρομαγνητισμό, στο εναλλασσόμενο ρεύμα και στα πολυφασικά συστήματα αποδείχθηκε μείζονος σημασίας για τη δεύτερη φάση της βιομηχανικής επανάστασης, η οποία εντέλει χαρακτηρίστηκε από το πετρέλαιο, το χάλυβα και, φυσικά, τον ηλεκτρισμό. Για άλλες από τις χιλιάδες εφευρέσεις του χρειάστηκαν αρκετές δεκαετίες μέχρι να γίνουν πραγματικότητα: Το 1898 παρουσίασε ένα μικρό τηλεκατευθυνόμενο πλοιάριο, αλλά χρειάστηκε να περάσει τουλάχιστον μισός αιώνας έως ότου γίνουν αντιληπτά η σημαντικότητα και ο τρόπος εκμετάλλευσης της επινόησής του.
Έτσι, λοιπόν, για το χαρακτηρισμό της καινοτομίας, εκτός από κριτήριο ποιοτικό, υφίσταται, αναμφίβολα, και κριτήριο χρονικό. Ο συγχρονισμός μιας εφεύρεσης τόσο με τις απαιτήσεις των καιρών όσο και με το τεχνικά εφικτό της κάθε εποχής παίζουν αποφασιστικό ρόλο για την επιτυχία της. «Στο τέλος μπορείς να δικαιωθείς, αλλά, αν δεν είσαι σωστός στην κατάλληλη στιγμή, εντέλει είσαι... λάθος» δήλωνε στη συνέντευξή του στους 4Τροχούς ο σχεδιαστής Λουκ Ντονκερβόλκε. Και ο ίδιος το γνωρίζει καλά, ως σχεδιαστής του Audi A2, ενός πρωτοποριακού μικρού αυτοκινήτου, του πρώτου κατασκευασμένου εξ ολοκλήρου από αλουμίνιο, με στόχο το χαμηλό βάρος και τη μειωμένη κατανάλωση. Το πρόβλημα ήταν πως την εποχή που παρουσιάστηκε το Α2 η αλλαγή του κλίματος του πλανήτη δε βρισκόταν σε ημερήσια διάταξη και τα αέρια του θερμοκηπίου ήταν κάτι που αφορούσε μόνο βαρυστομαχιασμένες αγελάδες και φυτά εσωτερικού χώρου, τουτέστιν η χαμηλή κατανάλωση ήταν κριτήριο αγοράς αυτοκινήτου μόνο στη σκoτσέζικη και στην ισραηλινή αγορά. Αλλά και πάλι, η τιμή του Α2 ήταν τόσο υψηλή, ώστε να βρίσκεται μακράν των αυτοκινήτων της κατηγορίας του, αντίθετα με τις πωλήσεις του, οι οποίες είχαν την αντιστρόφως ανάλογη πορεία.
Η κατάλληλη χρονική συγκυρία μπορεί να απογειώσει ή να εκτοξεύσει τις πωλήσεις μιας εφεύρεσης. Η μίζα, για παράδειγμα, πρωτοεμφανίστηκε στο αυτοκίνητο το 1912, στην καινοτόμο -τότε- ως εταιρεία Cadillac, του πρωτοπόρου Χένρι Λίλαντ. Και φρόντισε για κάτι πολύ περισσότερο από το να απαλλάξει τους οδηγούς από τη βρόμικη και επικίνδυνη μανιβέλα. Μαζί με τους αποσπώμενους τροχούς και τη ρεζέρβα λογίζονται ως οι κύριοι υπεύθυνοι της εξάπλωσης του αυτοκινήτου: τόσο στον ανδρικό όσο και, κυρίως, στο γυναικείο πληθυσμό η αδρεναλίνη της ταχύτητας γινόταν ακόμα πιο προσιτή. Στην κοινωνική της διάσταση, λοιπόν, η μίζα βοήθησε στη χειραφέτηση της γυναίκας! Σίγουρα, έργο που ίσως ο ίδιος ο Τσαρλς Κέτερινγκ δεν είχε καν διανοηθεί, όταν καταπιανόταν με την αντικατάσταση της μανιβέλας της... ταμειακής μηχανής. Αντίθετα, η τετρακίνηση, είτε στη μορφή που ο Φέρντιναντ Πόρσε εμπνεύστηκε είτε με αυτήν που οι αδελφοί Γιάκομπους και Χέντρικ-Γιαν Σπάικερ από το ¶μστερνταμ την υλοποίησαν στο αγωνιστικό τους αυτοκίνητο, δεν είχε ελπίδες επιτυχίας στις αρχές του 20ού αιώνα. Για να αξιοποιηθεί οποιοδήποτε κέρδος σε επίπεδο πρόσφυσης, θα έπρεπε πρώτα να τελειοποιηθούν δεκάδες άλλα εξαρτήματα των τότε αυτοκινήτων. Ακολουθώντας το νήμα της εξέλιξης σε σασί, αναρτήσεις, ελαστικά, κινητήρες κ.ο.κ., έφτασε η ώρα που τα προσόντα της κίνησης σε όλους τους τροχούς μπορούσαν να προσφέρουν το κάτι παραπάνω, να προχωρήσουν το αυτοκίνητο ένα βήμα παραπέρα, να γίνουν από εφεύρεση καινοτομία. Περισσότερα στη συνοδευτική του τεύχους που κρατάτε στα χέρια σας έκδοση INNOVATION_ Ν. Κ.