Just in time
«Πάνω στην ώρα» σημαίνει να κατασκευάζεις ό,τι χρειάζεται, όταν χρειάζεται, στην ποσότητα που χρειάζεται. Το τι ακριβώς σημαίνει αυτό για την αυτοκινητοβιομηχανία ίσως να το υποψιαστούμε, γνωρίζοντας πως όλοι οι κατασκευαστές μαζικής παραγωγής θεωρούν εκ των ων ουκ άνευ τη συγκεκριμένη διαδικασία. Για να αντιληφθούμε, όμως, τη σημαντικότητα του just in time, πέρα από το οικονομοτεχνικό του μέγεθος, θα πρέπει να εξετάσουμε την επίδρασή του στο τελικό προϊόν, το αυτοκίνητο. Επίδραση ανάλογου, αν όχι μεγαλύτερου μεγέθους από εκείνη της γραμμής παραγωγής του Χένρι Φορντ.Just in time σημαίνει, κατ’ αρχάς, τροφοδοσία της γραμμής παραγωγής με τα εξαρτήματα που απαιτούνται για την κατασκευή αυτοκινήτων σε πραγματικό χρόνο. Κατάργηση των αποθηκών και διατήρηση κατ’ οίκον στοκ που αρκεί για ώρες μόνον παραγωγής. Ακούγεται απλό και παραπέμπει άμεσα σε οικονομοτεχνικά οφέλη. Για την επίτευξή του, όμως, απαιτείται μια περισσότερο πολύπλοκη διαδικασία, με βαθύτερη φιλοσοφία αλλαγής του τρόπου παραγωγής. Απαιτείται η απάλειψη περιττού στοιχείου κατά τη διάρκεια κατασκευής ενός αυτοκίνητου, είτε αυτό αναφέρεται σε περιττές κινήσεις, μεταφορές, είτε σε απόθεμα ή ελαττωματικά προϊόντα. Εφόσον εφαρμοστεί επιτυχώς, η διαδικασία παραγωγής επιταχύνεται, γίνεται αποδοτικότερη και πιο ευέλικτη. Για πρώτη φορά, ακόμα και αυτοκίνητα με κατά παραγγελία εξοπλισμό μπορούν να ενταχθούν στην κανονική γραμμή παραγωγής. Όλα αυτά επιτυγχάνονται τη δεκαετία του ’60, όταν ο Ταΐτσι Όνο, ο Σιγκέο Σίνγκο και ο Έιτζι Τογιόντα συλλαμβάνουν και εξελίσσουν την εν λόγω μεθοδολογία για τα εργοστάσια της Toyota.
Αποφασιστικής σημασίας για την επιτυχία του νέου συστήματος είναι η οργάνωση της ροής εξαρτημάτων στη γραμμή παραγωγής. Ο Ταΐτσι Όνο δανείζεται γι’ αυτόν το λόγο το σύστημα kanban που εφαρμόζεται στα σούπερ μάρκετ. Πρόκειται για κάρτες προϊόντων οι οποίες εμπεριέχουν κάθε σχετική με το προϊόν πληροφορία, όπως όνομα, κωδικό, θέση αποθήκευσης κτλ. Στην Toyota το σύστημα kanban χρησιμοποιείται για να ελέγχεται η ροή των εξαρτημάτων στη γραμμή παραγωγής. Σήμερα, και έπειτα από δεκαετίες εξέλιξης, οι κάρτες έχουν ψηφιοποιηθεί και ελέγχονται ηλεκτρονικά, αυξάνοντας ακόμα περισσότερο την απόδοση.
Αυτά ως προς τη διαδικασία και την κατάργηση του κατ’ οίκον στοκ. Πώς, όμως, το τελικό προϊόν, το αυτοκίνητο, επωφελείται, εκτός ίσως από την έμμεση μείωση του κόστους παραγωγής του; Το πιο ενδιαφέρον παράπλευρο χαρακτηριστικό του just in time είναι η απογείωση της ποιότητας των κατασκευαζόμενων αυτοκινήτων. Σε αυτό το σύστημα παραγωγής κάθε εξάρτημα οφείλει να είναι ποιοτικά άρτιο και να ταιριάζει απόλυτα με τα υπόλοιπα εξαρτήματα, αφού δεν υπάρχει -λόγω απουσίας στοκ- η δυνατότητα αντικατάστασής του. Αυτό, εντέλει, οδηγεί νομοτελειακά στη δραστική βελτίωση της ποιότητας τόσο των εξαρτημάτων όσο και του τελικού προϊόντος. Η ένταξη της ποιοτικής αναβάθμισης του αυτοκινήτου μέσα στο γενικότερο σύστημα παραγωγής είναι η μεγάλη επιτυχία του just in time, που αλλάζει όχι μόνο τα διαδικαστικά της παραγωγής, αλλά και το ίδιο το προϊόν - μια για πάντα. Η σημασία του, ως εκ τούτου, είναι θεμελιώδης για τη σύγχρονη μορφή του αυτοκινήτου και τουλάχιστον εξίσου καίρια για την εξέλιξή του όσο και η γραμμή παραγωγής του Χένρι Φορντ.
Φυσικά, η υλοποίησή του δεν επιτυγχάνεται από τη μία ημέρα στην άλλη. Μια μακρόχρονη πορεία ωρίμανσης και τελειοποίησης ακολουθήθηκε μέχρι να λάβει τη μορφή την οποία γνωρίζουμε σήμερα και να χαρακτηρίζει όχι μόνο την παγκόσμια αυτοκινητοβιομηχανία, αλλά και διάφορους τομείς της βιομηχανικής παραγωγής.
Αρχικά, η διακοπή της γραμμής παραγωγής, λόγω προβλημάτων ποιότητας ή παροχής εξαρτημάτων, ήταν σύνηθες φαινόμενο, σχεδόν ωριαίο. Μετά τον πρώτο μήνα εφαρμογής, ο αριθμός των διακοπών μειώνεται σε μονοψήφιο ημερησίως. Μέσα σε έξι μήνες από την εφαρμογή του συστήματος παραγωγής, η οικονομική επίπτωση είναι πλέον τόσο μικρή, ώστε κάθε θέση εργασίας εφοδιάζεται με σύστημα διακοπής και οι εργαζόμενοι ενθαρρύνονται να το χρησιμοποιούν σε κάθε διαδικαστικό ή ποιοτικό πρόβλημα.
Σημαντική παράμετρο για την επιτυχία του συστήματος αποτελεί και η συνεργασία του κατασκευαστή με τους προμηθευτές του. Όχι μόνο για την εξασφάλιση της έγκαιρης παράδοσης των εξαρτημάτων (πάνω από 30.000 τον αριθμό) που συνθέτουν κάθε αυτοκίνητο (πράγμα που επιτάσσει την επιλογή τουλάχιστον δύο προμηθευτών ανά εξάρτημα), αλλά και όσον αφορά την ποιότητά τους. Για πάνω από 20 χρόνια η Τoyota διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με τους σημαντικότερους προμηθευτές της, διαθέτοντας κατά καιρούς το εξειδικευμένο προσωπικό της για την τελειοποίηση των τρόπων παραγωγής και διαχείρισης των προϊόντων τους. Με λίγα λόγια, η Toyota χτίζει πάνω στο just in time το Toyota production system και στον ποιοτικό έλεγχο την αυτοκρατορία της, αλλά και το πρότυπο της σύγχρονης αυτοκινητοβιομηχανίας. Δεκαετίες αργότερα, οι κατασκευαστές σε όλο τον κόσμο αντιλαμβάνονται την ιαπωνική καινοτομία και προσπαθούν να την αντιγράψουν, όμως αρχικά αποτυγχάνουν. Μόνο μετά τα τέλη της δεκαετίας του ’80 καταφέρνουν να κατανοήσουν σε βάθος και να υιοθετήσουν τη συνολική φιλοσοφία παραγωγής που επινόησαν οι Ιάπωνες._ Ν. Κ.