Η διαχρονική «911»
Υπάρχουν αυτοκίνητα αισθητικά αδιάφορα, που αρχικά εντυπωσιάζουν, και με την πάροδο τουχρόνου κουράζουν. Υπάρχουν και κάποια σχήματα που γίνονται διαχρονικά, αποτελώντας πρότυπα
στην κατηγορία τους. Ένα τέτοιο είναι η Porsche 911, η οποία, αν και το 2013 κλείνει
πενήντα χρόνια από την ημέρα της πρώτης παρουσίασής της, παραμένει πιστή στις βασικές
αρχές του σχεδιασμού της.
Το 1923 ο αρχιτέκτονας Λε Κορμπιζιέ διαπίστωνε πως «το αυτοκίνητο είναι ένα αντικείμενο με
απλή λειτουργία (κάτι που κινείται πάνω σε ρόδες) και πολύπλευρους στόχους (άνεση, αντοχή,
εμφάνιση), το οποίο ώθησε τη βαριά βιομηχανία στην προτυποποίηση. Όλα τα αυτοκίνητα έχουν
ουσιαστικά την ίδια διάταξη μηχανικών μερών. Ο σκληρός ανταγωνισμός μεταξύ των αμέτρητων
οίκων που τα κατασκευάζουν οδήγησε στη μάχη της επικράτησης. Ξεκίνησε, λοιπόν, η αναζήτηση
της τελειότητας, της αρμονίας και της ομορφιάς. Έτσι γεννιέται το στιλ, δηλαδή εκείνη η
κατάσταση τελειότητας που αναγνωρίζουν και την αντιλαμβάνονται όλοι». Η εμφάνιση είναι,
άλλωστε, αυτή που ξεχωρίζει μια Bugatti, μια Hispano-Suiza, μια Delage, μια Bignan ή,
αργότερα, μια Jaguar Ε-Type από τους ανταγωνιστές τους, χωρίς να είναι πάντοτε τα
τελειότερα αυτοκίνητα από μηχανική άποψη. Ο ιδανικός συνδυασμός τέχνης και τεχνολογίας
είναι, ωστόσο, το χαρακτηριστικό που τους προσδίδει τη μυθική υπόσταση που σήμερα
διαθέτουν.
Στη διαμαρτυρία ενός πελάτη πως το αυτοκίνητό του δε σταματά (οι Bugatti εξακολουθούσαν να
διαθέτουν μηχανικά φρένα, όταν όλα τα υπόλοιπα εξοπλίζονταν με υδραυλικά), ο Μπουγκάτι
αντιτείνει φανερά εκνευρισμένος: «Κύριε, τα αυτοκίνητά μου φτιάχνονται για να τρέχουν, όχι
για να σταματούν!». Σε έναν άλλον, που παραπονιέται πως το δικό του έχει πρόβλημα
εκκίνησης τα κρύα πρωινά, απαντά αποστομωτικά: «Αγαπητέ, αφού διαθέτετε τα χρήματα για μια
Bugatti 55, τότε σίγουρα μπορείτε να διαθέσετε τα χρήματα για ένα θερμαινόμενο γκαράζ».
Ίσως ένα αυτοκίνητο που σχεδιάστηκε πριν από πενήντα χρόνια με τον κινητήρα τοποθετημένο
πίσω να μοιάζει στον 21ο αιώνα τόσο οπισθοδρομικό όσο μια Bugatti που παρέμενε
προσκολλημένη σε μηχανικά ενεργοποιούμενα φρένα. Η διαφορά, ωστόσο, μιας Porsche 911 με
μια Buggati που «φτιάχτηκε για να τρέχει, και όχι για να σταματά» είναι πως το γερμανικό
supercar εξελίχθηκε, εκσυγχρονίστηκε και βελτιώθηκε με σταθερά βήματα, αποτελώντας επί
πέντε συναπτές δεκαετίες το πρότυπο του σπορ αυτοκινήτου. Όταν ο παραδοσιακός αερόψυκτος
κινητήρας έφτασε στα όρια της εξέλιξής του, οι τεχνικοί δεν είχαν πρόβλημα να τον
αντικαταστήσουν με έναν υδρόψυκτο, που μάλιστα σχετικά πρόσφατα απέκτησε και άμεσο ψεκασμό
καυσίμου, εναρμονιζόμενος με τα στάνταρντ της εποχής. Ο κινητήρας πίσω είναι, όμως,
στοιχείο αδιαπραγμάτευτο, αφού, αφενός μεν, η διάταξη έχει εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε
να μην υστερεί σε σχέση με κλασικές υλοποιήσεις που διαθέτουν τον κινητήρα εμπρός και τη
μετάδοση της κίνησης πίσω, αφετέρου, δε, διαφοροποιεί την «911» από όλους τους υπόλοιπους
ανταγωνιστές. Είναι αυτή που καθορίζει και το ντιζάιν του μοντέλου, που έμεινε ανεπηρέαστο
από το χρόνο και έγινε το συνώνυμο της εμφάνισης του σπορ αυτοκινήτου. Κατά τον πρώην
επικεφαλής προηγμένου σχεδιασμού της Saab, Ματίας Σίντρικ, «η 911 είναι μικρή, συμπαγής,
συγκεκριμένη. Είναι το κλασικό σπορ αυτοκίνητο».
Αυτή η συμπαγής και πολύ συγκεκριμένη, αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου εμφάνιση ήταν
εκείνη που οριοθέτησε και το χαρακτήρα της «911». «Ο χαρακτήρας είναι που καθιστά ένα
αυτοκίνητο διαχρονικό», σύμφωνα με τον νυν διευθυντή σχεδιασμού της Βentley και σχεδιαστή
των Lamborghini Diablo, Murcielago και Gallardo, Λουκ Ντόνκερβολκε. «Πάρτε για παράδειγμα
το “παγκόσμιο αυτοκίνητο”. Δεν υπάρχει παγκόσμιο αυτοκίνητο, όταν έχει σχεδιαστεί για να
είναι τέτοιο. Η Porsche 911 είναι ένα παγκόσμιο αυτοκίνητο, γιατί είναι το πρότυπο του
σπορ αυτοκινήτου σε ολόκληρο τον κόσμο. Το ίδιο η Ferrari, η Lamborghini, ακόμα και η BMW.
Κανένα από αυτά δεν είναι εξελιγμένο ώστε να είναι αποδεκτό από όλους, αλλά όλοι τα
ερωτεύονται, γιατί βλέπουν κάτι μοναδικό σε αυτά. Το ντιζάιν τους είναι ομοιογενές, γιατί
δε διαφοροποιήθηκε για να ευχαριστήσει τους πάντες. Είναι αυτοκίνητα που δεν ακολουθούν τη
μόδα και δεν είναι προϊόντα του μάρκετινγκ.»
Στο θέμα του χαρακτήρα συμφωνεί απόλυτα ο Πέτερ Σράιερ, δημιουργός του Audi TT, εξηγώντας
παράλληλα το φαινόμενο των αρχικά εντυπωσιακών αυτοκινήτων που δεν αντέχουν στην πάροδο
του χρόνου: «Υπάρχουν αυτοκίνητα φορτωμένα με γραμμές, που μπορεί αρχικά να εντυπωσιάζουν,
δεν έχουν όμως χαρακτήρα. Ένα καλά σχεδιασμένο αυτοκίνητο δεν απαιτεί αισθητική ανανέωση-
facelift. O πρώτος Σκαραβαίος ή η Porsche 911 είναι τέτοια παραδείγματα αυτοκινήτων». Τι
καθιστά, όμως, ένα αυτοκίνητο καλοσχεδιασμένο, προσφέροντάς του και τον πολυπόθητο
χαρακτήρα για τον οποίο μιλούν όλοι οι σχεδιαστές; «Οι μινιμαλιστικές γραμμές, τις οποίες
μπορεί κανείς εύκολα να καταγράψει και να θυμάται», σύμφωνα με τον Λουκ Ντονκερβόλκε. «Αν
δεν υπάρχουν αυτές οι βασικές γραμμές, δεν μπορείς και να απομνημονεύσεις το σχήμα του.
Ένα iPod, για παράδειγμα, είναι τόσο απλό: ένα τετράγωνο με έναν εγγεγραμμένο κύκλο. Και
όλοι ξέρουν τι είναι. Το ίδιο και με το αυτοκίνητο: Με δύο γραμμές πρέπει να καταλαβαίνεις
για ποιο αυτοκίνητο πρόκειται!». Τι πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από τη σιλουέτα της
Porsche, η οποία χρησιμοποιείται ακόμα και ως λογότυπο από τη γερμανική εταιρεία;_ Ν. Κ.