Στα Πομακοχώρια με Alfa Romeo Giulietta 1.6 JTDM-2 105 PS
Στα Πομακοχώρια Ξάνθης και Ροδόπης, σε μια Ελλάδα -δυστυχώς- ξεχασμένη από όλους μας...Η πλήρης αντίθεση! Ένα οδοιπορικό 2.000+ χιλιομέτρων σε εδάφη ιδιαίτερα και δύσκολα, που
γεννούν κάθε λογής σκέψεις. Πολιτικές, αισθητικές, πολιτισμικές, οικονομικές, αλλά, πάνω
από όλα, σε μέρη και χωριά που είναι καλό να θυμόμαστε και να επισκεπτόμαστε πού και πού,
από τη στιγμή μάλιστα που η πολιτεία φαίνεται να τα έχει ξεχάσει παντελώς...
Εκεί, λοιπόν, στα Πομακοχώρια, με μια Ιταλίδα συνηθισμένη αλλιώς, μέσα στην «γκλαμουριά»
και στο lifestyle που της έχει χαρίσει η καταγωγή της, αλλά, όπως αποδείχθηκε εντέλει,
ικανή να προσαρμόζεται σε όλες τις -ταξιδιωτικές- συνθήκες, σαν μια αυθεντική Alfa Romeo
Giulietta! Ιδιαίτερα μάλιστα στη συγκεκριμένη έκδοσή της, 1.6 JTDM-2 των 105 ίππων, με τη
σωστή ροπή (32,5 χλγμ./1.500 σ.α.λ.) και τη «μαζεμένη» κατανάλωση, η οποία -σε συνδυασμό
με τη μεγάλη αυτονομία- της χαρίζει το πλεονέκτημα να φτάνει μέχρι... τη Θράκη, για
παράδειγμα, με ένα ντεπόζιτο!
Πρώτη στάση Πόρτο Λάγος
Στη Βιστονίδα, δηλαδή -η οποία έχει χαρακτηριστεί ως λιμνοθάλασσα για να μην κινδυνεύει
από οικοδομικές δραστηριότητες, ως ένας από τους σημαντικότερους υγροβιοτόπους-, που
είχαμε βάλει ως στόχο με τον Θάνο, για να ξεκινήσουμε τη φωτογράφιση του οδοιπορικού μας,
πριν αρχίσουμε να ανηφορίζουμε προς τα Πομακοχώρια. Στη διαδρομή, οι ραδιοφωνικές επιλογές
εναλλάσσονταν από αθλητικές σε ενημερωτικές, με τις υπερβολές που ακούγαμε για τα -δήθεν-
τεράστια προβλήματα που είχαν δημιουργήσει οι αγρότες με τα τρακτέρ τους σε ΠΑΘΕ και
Εγνατία, τα οποία μόλις είχαμε περάσει «αέρα», χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα, να μας
προκαλούν νεύρα για την παραπληροφόρηση αλλά και γέλια για το επιφανειακό ρεπορτάζ που μας
τάιζαν, το οποίο μάλιστα στην τηλεόραση συνήθως έχει και περιτύλιγμα από πλάνα αρχείου...
Στο ταξίδι, με 6η συνεχώς στο μηχανικό κιβώτιο, διαπιστώσαμε για ακόμα μία φορά τις αρετές
του μηχανικού συνόλου «JTDM-2», το οποίο θυμίζουμε ότι αναβαθμίστηκε από τεχνικής πλευράς
πριν από περίπου τρία χρόνια, προσφέροντας περισσότερους και ταχύτερους ψεκασμούς καυσίμου
ανά κύκλο λειτουργίας, επιτυγχάνοντας με αυτόν τον τρόπο καλύτερη και πιο αποδοτική
διαχείριση της καύσης καθώς και μείωση του θορύβου και της κατανάλωσης κατά 20%. Βέβαια,
για να είμαστε και ειλικρινείς, η εργοστασιακή μέση των 4,4 λίτρων είναι ουτοπική, με την
πραγματικότητα να βρίσκεται στα 7,1 λίτρα/100 χλμ., αν δε θέλεις να είσαι κινητό εμπόδιο,
και τα 9 λίτρα να προκύπτουν εύκολα όταν ανεβαίνει ο ρυθμός... Από εκεί και πέρα, η
πετρελαιοκίνητη Giulietta σού δίνει την αίσθηση ότι οδηγείς ένα αυτοκίνητο πολύ
μεγαλύτερου κυβισμού, κάτι που οφείλεται φυσικά στη μεγάλη ροπή της, που φτάνει έως και τα
32,5 χλγμ. στο πρόγραμμα Dynamic του συστήματος D.N.A. Η απόκριση του συνόλου είναι άμεση
στις εντολές του οδηγού, με το όχημα των 1.390 κιλών να μην εντυπωσιάζει όταν επιταχύνει
από στάση έως τα πρώτα 100 χλμ./ώρα σε 11,9 δλ., αλλά να καταφέρνει να το κάνει σε όλες
τις τιμές των ρεπρίζ!
Ξεκούραστα και σβέλτα, λοιπόν, και πάνω απΆ όλα με ένα ρεζερβουάρ, φτάσαμε νωρίς το
μεσημέρι στο γραφικό ψαροχώρι Πόρτο Λάγος, το οποίο βρίσκεται ακριβώς στα όρια των νομών
Ξάνθης και Ροδόπης. Η Βιστονίδα ή λίμνη Μπουρού, σύμφωνα με την τουρκική ονομασία της
«Μπουρού Γκιολ», αποτελεί την 4η μεγαλύτερη λίμνη της χώρας μας, με συνολική έκταση 45
τετραγωνικών χιλιομέτρων, μέγιστο μήκος 12,5 χλμ. και πλάτος 7 χλμ., ενώ το μέσο βάθος της
υπολογίζεται στα 4 μέτρα. Τα πρώτα «κλικ» της Canon στο μετόχι του Αγίου Νικολάου, το
οποίο, αν και πανέμορφο και πολυφωτογραφημένο σαν καρτ ποστάλ καταμεσής της λίμνης, πήρε
ακόμα μεγαλύτερη δημοσιότητα το 2008, όταν και συνδέθηκε με το πολιτικό σκάνδαλο της Μονής
Βατοπεδίου...
Σκηνικό ταινίας
Περνώντας μέσα από την Ξάνθη, αρχίζουμε να ανηφορίζουμε προς τα πομακικά χωριά του νομού,
τα οποία αποτελούν περίπου το 63,8% από τα περίπου 160 ελληνικά Πομακοχώρια που έχουν
καταγραφεί. Το 30,6% βρίσκονται στο νομό Ροδόπης -τα οποία είχαμε προγραμματίσει να
επισκεφθούμε την επομένη-, ενώ μόλις το 5,6% στον Έβρο. Πομάκοι, βέβαια, κατοικούν και στη
Βουλγαρία, και συγκεκριμένα στην Ανατολική Ρωμυλία, στις επαρχίες Κάρτζαλι και Σμόλιαν.
Ποιους ονομάζουμε, όμως, έτσι; Ουσιαστικά, την πληθυσμιακή ομάδα της παραμεθορίου μεταξύ
Βουλγαρίας και Ελλάδας, τα μέλη της οποίας μιλούν την πομακική γλώσσα, μια βουλγαρική
διάλεκτο δηλαδή, και ασπάζονται το μουσουλμανισμό από το 17ο αιώνα, οπότε και
εξισλαμίστηκαν. Όσο για την έννοια της λέξης «Πομάκος», υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Είτε
ότι προέρχεται από τα βουλγαρικά «помъчен» (βασανισμένος) ή «помагач» (συνεργάτης), είτε
από το ελληνικό «πομάξ» (πότης), εξαιτίας της παλιάς συνήθειας των Θρακών να πίνουν πολύ,
ή από το «ιππομάχοι», μιας και οι αρχαίοι Θράκες ήταν δεινοί ιππείς πολεμιστές. Σύμφωνα
πάλι με το λεξικό του Μπαμπινιώτη, πρόκειται για μεταφορά του γερμανικού «Pomaken»,
πιθανώς βουλγαρικής προέλευσης. Στις μέρες μας, οι Πομάκοι θεωρούν ότι η φυλή τους είναι
απόγονος των Αγριάνων, για τους οποίους ο Μέγας Αλέξανδρος είχε πει το περίφημο...
«Απέναντι στους μαλθακούς Πέρσες θα αντιτάξω τους ηρωικούς μου Αγριάνες!». Παράλληλα,
πολλοί από αυτούς προτιμούν να αποκαλούνται «Έλληνες μουσουλμάνοι», και όχι «Πομάκοι».
Στο Δήμο Μύκης, λοιπόν, όπου βρίσκεται και το 8θέσιο Μειονοτικό Δημ. Σχολείο (φωτ.), και
στις Κοινότητες Κοτύλης, Θερμών, Σατρών και Σελέρου, βρίσκονται χωριά όπως ο Κένταυρος, το
Ωραίο, η Γλαύκη, οι Θέρμες, οι Σάτρες και, φυσικά, ο ηρωικός Εχίνος, με το γνωστό του
οχυρό, το οποίο μαζί με τους τριακόσιους άντρες του είχε πει το δικό του «ΟΧΙ» στους
χιλιάδες Γερμανούς, στις 6 Απριλίου του 1941, ταλαιπωρώντας τους για τρεις ολόκληρες
ημέρες. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι στον Εχίνο υπήρχε και κτίριο όπου στεγαζόταν
ταχυδρομείο, από όπου ταχυδρόμοι πήγαιναν τα γράμματα στα χωριά, ενώ στο ίδιο κτίριο
υπήρχε και αντιπροσωπεία του ΟΤΕ. Επίσης, πάλι στο ίδιο χωριό, υπήρχε δασαρχείο που
απαρτιζόταν από δασοφύλακες και δασονόμους, ενώ είχε και υποσταθμό στα Λουτρά Θερμών.
Τέλος, στον Εχίνο είχε -και έχει- έδρα το Τάγμα Εθνοφυλακής, το οποίο παλιότερα είχε
διμοιρίες σε όλα τα Πομακοχώρια της Ξάνθης.
Πλέον, όμως, με το ελληνικό κράτος να έχει αφήσει κυριολεκτικά στη μοίρα τους τα ακριτικά
αυτά μέρη, η τουρκική παρουσία ολοένα και ισχυροποιείται μέσω διάφορων κινήσεων, όπως της
δημιουργίας τουρκικών βιβλιοθηκών, εργαστηρίων ραπτικής, και πολλών ακόμα. Παράλληλα με
αυτά, έχουμε το ξήλωμα της ελληνικής παρουσίας στα Πομακοχώρια αλλά και στο ευρύτερο
περιβάλλον τους. Κρατικοί φορείς όπως το ταχυδρομείο, η μόνιμη παρουσία-διαμονή των
δασκάλων στα χωριά, η αστυνομία κ.ά. εξαφανίζονται μέρα με τη μέρα, είτε από πιέσεις
τουρκόφωνων πολιτευτών είτε από την αδιαφορία της ελληνικής πολιτείας... Όσον αφορά τα
ιατρεία της περιοχής, η παρουσία γιατρών είναι σποραδική και περιορίζεται σε μία με δύο
επισκέψεις την εβδομάδα.
Τι νιώθεις σήμερα, ως επισκέπτης εκεί; Χωρίς καμία δόση υπερβολής, σαν να είσαι κομπάρσος
σε μια ταινία που εξελίσσεται σε μια άλλη χώρα, πολλά χρόνια πίσω. Μπορεί οι
χαρακτηριστικές σιδερένιες μπάρες που οριοθετούσαν τις περιοχές-γκέτο να μην υπάρχουν πια,
αλλά ακόμη δεν μπορούμε να χωνέψουμε, για παράδειγμα, την εικόνα νεαρής «μαντιλοφορούσας»
κοπέλας με τα παιδάκια της να πετάει με χαρακτηριστική ευκολία τα σκουπίδια της στο ποτάμι
που περνάει μέσα από τον Εχίνο, ακριβώς μπροστά από το σπίτι της (σ.σ.: όλα ανεξαιρέτως με
δορυφορικά πιάτα παλαιού τύπου), σε μια τεράστια -υδάτινη- χωματερή. Όσο για την
προκλητικά -για αυτό το σκηνικό- λευκή Giulietta μας, πραγματικά πρέπει να είναι ό,τι πιο
σύγχρονο έχει διαβεί ποτέ εκείνους τους στενούς δρόμους της ορεινής Ξάνθης.
Πότε άρχισε να θυμάται και πάλι τις ευγενείς καταβολές της; Μα, φυσικά, λίγο αργότερα,
όταν, στην επιστροφή πια, τη φωτογραφίσαμε και μέσα στην παλιά πόλη της Ξάνθης, με τις
«state of the art» κατοικίες και τα μαγαζάκια που πραγματικά οφείλεις να επισκεφθείς σε
κάθε επίσκεψή σου στην πόλη.
Από Οργάνη και έως εκεί που τελειώνει η άσφαλτος...
Η διαμονή μας για το βράδυ έχει προγραμματιστεί για την Κομοτηνή, και συγκεκριμένα για το
ξενοδοχείο «Αρκαδία», το οποίο μπορεί ονομαστικά να μην ταιριάζει καθόλου με την περιοχή,
αλλά το προτείνουμε ανεπιφύλακτα, αν βρεθείτε σε εκείνα τα μέρη. Εξασφαλίζοντας λοιπόν ένα
ωραίο περιβάλλον για ξεκούραση και επειδή, ως γνωστόν, «νηστικό αρκούδι δε χορεύει» και
φυσικά δεν κάνει... οδοιπορικά, το επόμενο που μας μένει είναι η έρευνα για ωραίες και
παραδοσιακές γεύσεις. Το Sultan Tepe, λοιπόν, στη Βασιλέως Παύλου 10, απέναντι από το Γενί
Τζαμί, μας το υπέδειξαν πολλοί και -ευτυχώς- τους ακούμε, γράφοντας έναν απίστευτα
γευστικό αλλά και οικονομικό επίλογο μιας δύσκολης ημέρας, έπειτα από περίπου 1.100
χιλιόμετρα. Για τους πιο εναλλακτικούς... ο Μπαρμπα-Γιάννης (Φιλίππου 2), με σπεσιαλιτέ
του τα παραδοσιακά σουτζουκάκια Κομοτηνής!
Νωρίς νωρίς το επόμενο πρωινό, επιβιβαζόμαστε στην Alfa, ξεκινώντας αυτήν τη φορά για τα
Πομακοχώρια του νομού Ροδόπης. Η διαδρομή μας γεμάτη από καλλιέργειες καπνού, συγκεκριμένα
του αρωματικού «μπασμά», που αποτελούν και τη σημαντικότερη οικονομική δραστηριότητα των
κατοίκων της περιοχής. Εκεί, λοιπόν, βρίσκεται και το μεγαλύτερο από όλα τα ελληνικά
Πομακοχώρια, η κοινότητα Οργάνης, αλλά και ο Κέχρος, η Νέδα, η Χλόη, η Δρύμη, όπως και η
¶νω Βυρσίνη, που αποτελεί και «τερματικό σταθμό» της ασφάλτου. Σημειώστε εδώ, μάλιστα, ότι
από την ορεινή Οργάνη και για τα επόμενα περίπου 16 χιλιόμετρα, μέχρι την ¶νω Βυρσίνη,
βρίσκεται το οδηγικό κομμάτι που ξεχωρίσαμε μέσα από όλο το οδοιπορικό μας, το οποίο
μάλιστα -περιέργως- έχει ασφαλτοστρωθεί πρόσφατα! Ίσως γιατί βρίσκεται μόλις 6 χιλιόμετρα
μακριά από τη Βουλγαρία.
Εκεί η Giulietta μάς απέδειξε ότι το πετρέλαιο δε συνεπάγεται θυσίες, με τον σπορτίφ
χαρακτήρα της να διατηρείται σε μεγάλο βαθμό. Το σωστό τιμόνι γίνεται ακόμα πιο γρήγορο
στη θέση «D», ενώ στα θετικά της οδικής συμπεριφοράς του αυτοκινήτου είναι και το κούμπωμα
του επιλογέα. Θέλοντας να γκρινιάξουμε για ένα, δύο πραγματάκια, αυτά είναι για τη
λειτουργία του Start & Stop, το οποίο, ειδικά στο σταμάτα-ξεκίνα μέσα στα ακριτικά αυτά
χωριά, μας κούρασε αρκετά, αναγκάζοντάς μας να το απενεργοποιήσουμε κάποιες φορές από τον
αντίστοιχο διακόπτη που βρίσκεται στην κεντρική κονσόλα, αλλά και για την πλευρική στήριξη
των καθισμάτων, όταν βρίσκεσαι σε δρόμο με στροφές -όπως εκείνος- και αποφασίσεις να
οδηγήσεις γρήγορα.
Για επίλογο, αλήθειες που πονάνε...
Στην Οργάνη (το φτωχότερο χωριό της χώρας μας, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της
εφορίας), στο μαγαζί του Αχμέτ, απολαύσαμε αυθεντικό ελληνικό καφέ μόλις με μισό ευρώ,
σερβιρισμένο στο σωστό, λευκό φλιτζανάκι, την ίδια ώρα που ο φιλόξενος ιδιοκτήτης του μας
έγραφε ουσιαστικά τον επίλογο στο οδοιπορικό μας, λέγοντας αλήθειες που πονάνε για τα
Πομακοχώρια. «Μας έχουν ξεχάσει εντελώς. Πλέον ούτε συγκοινωνία υπάρχει, παρά μόνο αν
καταφέρει κάποιος από εμάς και συνδυάσει τις δουλειές του με το δρομολόγιο που γίνεται για
το σχολείο της περιοχής.» Και πως ζείτε; «Παλιά υπήρχαν στον κάμπο πάνω από 150
εργοστάσια, με όλα τα αγαθά και, φυσικά, δουλειές... Τώρα έχουν μείνει μόνο δύο. Τι να
κάνουμε, έχουμε μάθει να ζούμε με λίγα. Ξύλα να έχουμε, και όλα καλά, θα βγει ο χειμώνας.»
Από φαγητό; Κυνήγι; «Λαχανικά από τους μπαχτσέδες μας, κουνέλια και αγριογούρουνα. Απλά,
δεν έχουμε κυνήγι πουλιών για να εκπαιδεύσουμε τα σκυλιά μας για τα μεγάλα θηράματα, και
αναγκαζόμαστε να παίρνουμε έτοιμα σκυλιά από τη Βουλγαρία. Αλλά κάνουμε και εμείς πολλά
λάθη. Για παράδειγμα, κυνηγάμε χωρίς μέτρο, με αποτέλεσμα σε λίγο να τελειώνουν και τα
ζώα...»
Κάπως έτσι, λοιπόν, και με τις σκέψεις να μας συντροφεύουν στο δρόμο της επιστροφής,
αφήσαμε πίσω μας τα Πομακοχώρια και τους εκεί συμπατριώτες μας, που δυστυχώς θυμόμαστε
μόνο κάθε προεκλογική περίοδο. Όσο για την Giulietta μας, ατάραχη! Απέδειξε περίτρανα ότι
μια πραγματική κυρία μπορεί να κάνει τη διαφορά και στα σαλόνια, αλλά και στα αλώνια..._
Μ. Σαλ.
Τα περισσότερα από τα παλιά γεφύρια της Ξάνθης βρίσκονται στην ορεινή περιοχή, στους
ποταμούς Κόσυνθο και Κομψάτο, και χρονολογούνται από το 18ο έως το 19ο αιώνα. Οι ίδιοι οι
Πομάκοι έχουν μέχρι σήμερα πολλούς άξιους τεχνίτες της πέτρας, και τα πετρόχτιστα σπίτια
τους τα κατασκεύαζαν οι ίδιοι, χρησιμοποιώντας «τσουκ» (σφυρί), «σαβούλια» (ζύγια) και
μετρώντας με την «καρίς» (πιθαμή), όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι ίδιοι.
Με την ευκαιρία, παρακολουθήσαμε και το ποδοσφαιρικό παιχνίδι για τη φάση των 16 του
Κυπέλλου Ελλάδας, μεταξύ του Πανθρακικού και του Απόλλωνα Σμύρνης. Το αποτέλεσμα, βέβαια,
(4-1) δεν αφήνει πολλά περιθώρια για κριτική, όπως και για «λογοκρισία» (αστειευόμαστε,
φυσικά), από τη στενοχώρια του Σ.Χ.
«Η πετρελαιοκίνητη Giulietta σού δίνει την αίσθηση ότι οδηγείς ένα αυτοκίνητο πολύ
μεγαλύτερου κυβισμού, κάτι που οφείλεται φυσικά στη μεγάλη ροπή της, που φτάνει έως και τα
32,5 χλγμ. στο πρόγραμμα Dynamic του συστήματος D.N.A.»
ALFA ROMEO GIULIETTA 1.6 JTDM-2
ΥΠΕΡ/ΟΔΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ/ΣΧΕΔΙΑΣΗ/ΤΙΜΟΝΙ/ΡΕΠΡΙΖ/ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ
ΚΑΤΑ/ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ START & STOP/ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΘΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΓΡΗΓΟΡΗ ΟΔΗΓΗΣΗ