«Δικό μου» – μια φράση προς κατάργηση… Ανάμεσα στις ανατρεπτικές αλλαγές που θα βιώσει η αυτοκίνηση τα επόμενα χρόνια, πέρα από την εξάπλωση της αυτόνομης οδήγησης και της ηλεκτροκίνησης, περιλαμβάνεται και ο ριζικός επαναπροσδιορισμός του τρόπου απόκτησης ενός αυτοκινήτου. Εν ολίγοις, η τάση είναι να φύγουμε από το μέχρι σήμερα μοντέλο ιδιοκτησίας, για να πάμε σε μια λογική που ο οδηγός θα αγοράζει πακέτα χρήσης. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί κάποιος, ανάλογα με τις ανάγκες του, να κυκλοφορεί, για παράδειγμα, καθημερινά με ένα αυτοκίνητο πόλης, ενώ για μια χειμερινή εξόρμηση θα του δίνεται η δυνατότητα να το αλλάζει με ένα τετρακίνητο στέισον και στη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών του με ένα πολυμορφικό. Το σενάριο αυτό ακούγεται ιδανικό, πόσω μάλλον τη στιγμή που, με το νέο αυτόν τρόπο διάθεσης των αυτοκινήτων, ο «ιδιοκτήτης» του μέλλοντος θα βγαίνει ωφελημένος οικονομικά και δε θα αγχώνεται για τη συντήρηση του τετράτροχού του. Το ίδιο ισχύει και για το περιβάλλον, αφού έτσι θα διατίθενται λιγότερα αυτοκίνητα, καθώς και για την κυκλοφορία στους δρόμους, αφού με την πρακτική του «sharing» στις μετακινήσεις θα βλέπουμε ολοένα και λιγότερες περιπτώσεις οχημάτων με έναν επιβάτη να καταλαμβάνουν το οδόστρωμα.
Όπως είναι αναμενόμενο, μια τέτοια κοσμογονική αλλαγή δημιουργεί και τα ανάλογα ερωτηματικά. Πώς δηλαδή μια κοινωνία που επί αιώνες έχει διαμορφώσει τις ανάγκες της πάνω στη λογική της ιδιοκτησίας θα προσαρμοστεί ξαφνικά σε ένα νέο τρόπο αξιοποίησης των αγαθών, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι πόλεμοι, αλλά και η βάση του καπιταλισμού, ξεκίνησαν πίσω από το αρχέγονο ένστικτο του ανθρώπου να περιχαρακώσει ένα κομμάτι γης και να υπερασπιστεί την ιδιοκτησία του.
Και, μιλώντας για καπιταλισμό, επί δεκαετίες οι εταιρείες κατάφερναν να μας πουλούν πράγματα δημιουργώντας μας τεχνητές ανάγκες. Αγοράζαμε δηλαδή τετρακίνητα βενζινοβόρα οχήματα με την προσδοκία ότι θα ακολουθούσαμε απάτητα μονοπάτια όπου δε θα μπορούσε να μας οδηγήσει ένα συμβατικό αυτοκίνητο. Πόσοι όμως τελικά σκόνισαν και κακοποίησαν το πανάκριβο SUV τους σε κάποιο νεροφαγωμένο χωματόδρομο; Αγοράζαμε ακόμα πολυφορφικά αυτοκίνητα με αφαιρούμενα καθίσματα, που κανείς δεν τα έβγαλε για να κάνει πικ-νικ ή για να μεταφέρει ένα ογκώδες αντικείμενο. Αγοράζαμε πολυσέλιδες κυριακάτικες εφημερίδες (πάνω από δύο) που δεν προλαβαίναμε να ξεφυλλίσουμε, οι οποίες μάλιστα κυκλοφορούσαν με DVD τα οποία δεν μπήκαμε ποτέ στον κόπο να αναπαράγουμε. Αγοράζαμε φωτογραφικές μηχανές γιατί είχαν μέγιστη ταχύτητα κλείστρου 1/12.000 του δευτερολέπτου, αλλά υποθέτουμε πως κανείς δεν αποτύπωσε τη σφαίρα που διαπερνούσε ένα μήλο, όπως απεικονιζόταν στη σχετική διαφήμιση.
Κοινός παρονομαστής σε όλες τις περιπτώσεις ήταν η ικανοποίηση της ανασφάλειας του καταναλωτή να έχει στην κατοχή του κάτι που θα αποδεικνυόταν χρήσιμο αν και όποτε προέκυπτε μια ανάγκη. Αλήθεια, τι τρομερή σπατάλη πόρων αλλά και χώρων για την απόκτηση και αποθήκευση όλων των αγαθών που σπάνια αξιοποιούσαμε.
Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα (που μας μετέφερε επικεφαλής ελληνικής αντιπροσωπείας προσπαθώντας να μας εξηγήσει γιατί θα μεταμορφωθεί η αγορά του αυτοκινήτου) κάποιου ανθρώπου που αγόρασε ένα δράπανο προκειμένου να κρεμάσει ένα κάδρο στον τοίχο του σπιτιού του. Ξοδεύτηκαν δηλαδή χρήματα για να αγοραστεί ένα εργαλείο, που στη συνέχεια κάπου καταχωνιάστηκε, ενώ στην πραγματικότητα το μόνο που χρειαζόταν ήταν μία τρύπα στον τοίχο…
Φυσικά, το παράδειγμα αυτό αγνοεί το (παράλογο ίσως) συναισθηματικό δέσιμο των ανθρώπων με τα άψυχα πράγματά τους. Αυτό το πάθος ήταν και η αιτία που κάποιοι -έστω και λίγοι- με τον τρόπο τους μεγαλούργησαν αξιοποιώντας αυτό το «αντικείμενο του πόθου». Γιατί τελικά υπάρχουν και εκείνοι οι οποίοι ονειρεύτηκαν και έφτιαξαν εμπνευσμένες κατασκευές με το πολυεργαλείο τους, που αρχικά αγόρασαν για μία τρύπα στον τοίχο τους, εκείνοι που πήραν τους δρόμους με τη φωτογραφική τους μηχανή και αποτύπωσαν μοναδικές εικόνες, ή κάποιοι άλλοι που σκόνισαν το αυτοκίνητό τους ή έλιωσαν τα λάστιχά του γράφοντας δεκάδες χιλιόμετρα οδηγικής απόλαυσης.
Στη δραματική κομεντί Up In The Air ο Τζορτζ Κλούνεϊ υποδύεται έναν ήρωα που θεωρεί επαχθή οποιονδήποτε συναισθηματικό δεσμό με αντικείμενα και ανθρώπους. «Όλη μας η ζωή πρέπει να χωράει σε ένα backpack», υποστήριζε. «Δε χρειάζομαι αναμνηστικές φωτογραφίες – τις έχω στο μυαλό μου». Να υποθέσουμε πως ένας τέτοιος άνθρωπος δε θα διατηρούσε το πλήρες αρχείο με τα τεύχη των 4Τροχών από το 1970 μέχρι σήμερα…
Μπορεί οι εποχές όντως να αλλάζουν τόσο γρήγορα, ώστε από τη μία ημέρα στην άλλη να ανατρέπονται συνήθειες και συμπεριφορές αιώνων. Ίσως αυτήν την εναντίωση στη δέσμευση να υπογραμμίζουν και οι εκρηκτικές διαστάσεις που έχουν πάρει πλέον τα διαζύγια. Για όσους, λοιπόν, ακόμη προβληματίζονται γύρω από την αιτία του χωρισμού διάσημου τηλεζευγαριού, ίσως με τη γέννηση των δύο παιδιών τους ολοκληρώθηκαν και οι ανάγκες της «χρήσης», οπότε προς τι η «κτήση»;_ Μ. Σ.
