Αεροπλάνα χωρίς φτερά

Η αυτοκίνηση των αρχών του 20ού αιώνα έχει στενές σχέσεις με την αεροναυπηγική. Είναι, άλλωστε, ο τομέας που αντιπροσωπεύει ό,τι πιο τεχνολογικά προηγμένο για την εποχή, και αποτελεί σημείο αναφοράς για τη βιομηχανία αυτοκινήτου. Δεν είναι τυχαίο πως κορυφαίοι σχεδιαστές και μηχανικοί (για παράδειγμα, οι Αντρέ Λεφέβρ, Γκαμπριέλ Βουαζόν, Έντμουντ Ρούμπλερ) προέρχονταν από την αεροναυπηγική. Το αεροπλάνο αποτελεί το απόλυτο «προϊόν κορυφαίων επιλογών», σύμφωνα με τον Λε Κορμπιζιέ: «Το αεροπλάνο αποδεικνύει ότι ένα πρόβλημα που έχει τεθεί σωστά βρίσκει τη λύση του. Να επιθυμείς να πετάξεις σαν πουλί ήταν μια λανθασμένη τοποθέτηση του προβλήματος, και έτσι η νυχτερίδα του Άντερ δεν απογειώθηκε. Όταν εφευρίσκεις μια μηχανή πτήσης, χωρίς να επηρεάζεσαι από οτιδήποτε ξένο στην καθαρή μηχανική, δηλαδή όταν αναζητείς επιφάνεια υποστήριξης και προώθηση, τοποθετείς σωστά το πρόβλημα. Σε λιγότερα από δέκα χρόνια μπόρεσε να πετάξει ο κόσμος».

Παράλληλα, το αυτοκίνητο εξελίσσεται με τη μελέτη και την εφαρμογή των ίδιων κανόνων αεροδυναμικής, των υλικών, αλλά και της τεχνολογίας που χρησιμοποιεί η αεροπορική βιομηχανία. Η προτυποποίησή του θα δώσει το έναυσμα της διαδικασίας που θα καταφέρει τη μαζική παραγωγή του και τη μετατροπή του από αντικείμενο των ολίγων σε προϊόν των πολλών. Ενίοτε, όμως, το αυτοκίνητο ανάγεται και σε έργο τέχνης στα χέρια πραγματικών καλλιτεχνών -για παράδειγμα, του Έτορε Μπουγκάτι-, που καταφέρνουν να δώσουν σάρκα και οστά στις ποιητικές ιδέες τους. Άλλωστε, σύμφωνα και πάλι με τον Λε Κορμπιζιέ, «η ποίηση δε βρίσκεται μόνο στα λόγια. Πιο δυνατή είναι η ποίηση των έργων. Αντικείμενα που έχουν κάποιο νόημα είναι φτιαγμένα με διακριτικότητα και επιδεξιότητα, αποτελούν ένα ποιητικό γεγονός».

Ένας από τους ποιητές της αυτοκίνησης υπήρξε και ο Μαρσέλ Λεγιάτ. Ο πρώτος που αποφάσισε να απαλλάξει το αυτοκίνητο από το κιβώτιο ταχυτήτων, το συμπλέκτη και το διαφορικό. Ο τρόπος που επιλέγει να το κάνει είναι τελείως αντισυμβατικός, αφού ενσωματώνει έναν κινητήρα με έλικα στο εμπρός μέρος του φουτουριστικού του αυτοκινήτου. Όντας ο ίδιος φανατικός των αεροπλάνων και πιλότος, καταφέρνει το 1909 να πετάξει στη γενέτειρά του, Ντιέ, με μια δικής του επινόησης πτητική μηχανή. Η ιδέα ελικοφόρων αυτοκινήτων δεν είναι νέα. Είναι όμως η πρώτη φορά που ο έλικας δε μεταδίδει την κίνηση στους τροχούς του αυτοκινήτου, αλλά προωθεί το αυτοκίνητο ακριβώς όπως και στα αεροπλάνα. Αυτό του εξασφαλίζει πολύ μεγαλύτερο βαθμό απόδοσης, αφού δε χαραμίζεται πολύτιμη ισχύς σε γρανάζια και καρδανικούς άξονες.

Το πρώτο πρωτότυπο, ονόματι «Helicocycle», ολοκληρώνεται το 1913. Είναι τρίκυκλο, με τον πίσω κατευθυντήριο τροχό να αποτελεί την κύρια αιτία προβλημάτων αστάθειας για το καινοτόμο δημιούργημα, ενώ η έλικα είναι μια κινητή απειλή για τους πεζούς και τους υπόλοιπους χρήστες του οδικού δικτύου. Σύντομα ο Γάλλος εφευρέτης σκαρφίζεται την περαιτέρω εξέλιξη με τέσσερις τροχούς και προστατευτικό γύρω από την έλικα, ακριβώς όπως στους ανεμιστήρες. Ο πόλεμος σταματά τα σχέδια του δραστήριου Λεγιάτ, όμως μόνο προσωρινά. (Μάλιστα, λέγεται πως αναχώρησε για το μέτωπο με το πρωτότυπό του!) Το 1919 ξεκινά η παραγωγή της δεύτερης, τετράτροχης γενιάς, που ακούει στο όνομα «Helica». Οι πίσω τροχοί παραμένουν κατευθυντήριοι, αφού, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του, τα ψάρια χρησιμοποιούν την ουρά τους για αλλαγή κατεύθυνσης. Τα φρένα τα τοποθετεί στον εμπρός άκαμπτο άξονα, τα τμήματα του οποίου είναι αεροδυναμικά, όπως τα μεταγενέστερα μονοθέσια της F1, και κάθε τροχός επιβραδύνεται από ξεχωριστό πεντάλ! Σε μια εποχή που η εκκίνηση, οι αλλαγές ταχυτήτων και ο χρονισμός της ανάφλεξης αποτελούν δυσεπίλυτα προβλήματα για τους οδηγούς αυτοκινήτων, το Helica είναι θεωρητικά εύκολο στη χρήση του. Ωστόσο, ένας πιλότος που το οδηγεί δηλώνει πως «να πετάς είναι μεγάλο πράγμα, αλλά στον αέρα είναι σίγουρα πολύ ασφαλέστερο»!

Το αεροδυναμικό αμάξωμα, που με την πρώτη ματιά αποδεικνύει τη συγγένειά του με τα αεροπλάνα, διατίθεται σε ανοιχτές και κλειστές εκδόσεις, πάντα όμως με δύο μόνο καθίσματα, αναρτημένα σε ελατήρια. Όταν ένας πελάτης ρωτά αν μπορεί να παραγγείλει ένα Helica με τέσσερις θέσεις, ο Λεγιάτ απαντά πως, για να έχει τέσσερις θέσεις, θα πρέπει να αγοράσει δύο αντίτυπα! Το ξύλινο αμάξωμα του Helica είναι πολύ ελαφρύ -δεν ξεπερνά τα 225 κιλά-, και έτσι ο 2κύλινδρος κινητήρας των 984 κ.εκ. και των 30 ίππων μπορεί εύκολα να το επιταχύνει στην αστρονομική, για την εποχή, ταχύτητα των 80 χλμ./ώρα. Μάλιστα, μια ειδικά διασκευασμένη έκδοση επιτυγχάνει, στην πίστα Μοντλερί, 171 χλμ./ώρα! Το μοντέλο παραγωγής εκτίθεται στην Έκθεση Αυτοκινήτου στο Παρίσι, το 1921, και βρίσκει 600 πελάτες. Τα Helica κοστίζουν, όμως, όσο μία Bugatti, και ο Λεγιάτ δεν καταφέρνει ποτέ να βρει οικονομική υποστήριξη για την έναρξη μαζικής παραγωγής. Έτσι, από το 1919 έως το 1925 δεν κατασκευάζει περισσότερα από 25-30 αντίτυπα, και εγκαταλείπει απογοητευμένος το χώρο του αυτοκινήτου για να στραφεί στην κατασκευή αεροπλάνων. Η ειρωνεία της τύχης είναι πως, όταν κατασκεύασε ένα πραγματικό αεροπλάνο για το γαλλικό κράτος, ο πιλότος του το συνέτριψε κατά την προσγείωση, από υπερβολική σιγουριά. «Επειδή ήταν τόσο εύκολο στο χειρισμό»…_ Ν. Κ.