Η εγκεφαλική διάσειση στους αγώνες αυτοκινήτου και γενικότερα στην άθληση.
Το 1984 ο Martin Brundle, νεαρός τότε οδηγός της Tyrrell στη Formula 1, μετέπειτα νικητής του LeMans και σήμερα διάσημος τηλεσχολιαστής, είχε ατύχημα στις κατατακτήριες του Μονακό. Φαινόταν καλά στην υγεία του. Επέστρεψε στα πιτς κι ο Ken Tyrrell τον έβαλε στο εφεδρικό αυτοκίνητο και του είπε, «κάνε προσπάθεια να καταταγείς». O Brundle απάντησε, «οκ, αλλά, σε ποια πίστα είμαστε;». Κι εκεί ο Tyrrell του είπε, «βγες από το αυτοκίνητο».
Εδώ μπορείτε να δείτε τον ίδιο εκείνη τη μέρα να λέει ότι δε θυμάται καν πώς επέστρεψε στα πιτς μετά το ατύχημα, και περιμένει την τελική εκτίμηση του γιατρού, του περίφημου καθηγητή Sid Watkins, αν μπορεί να αγωνιστεί -δεν αγωνίστηκε.
Προχθές την Κυριακή στην Άιοβα, ο δις πρωταθλητής Indycar, Josef Newgarden, ενώ ήταν επικεφαλής του αγώνα, έπεσε στον τοίχο λόγω προβλήματος στο πίσω δεξί αμορτισέρ. Μολονότι δε χτύπησε κάπου, δέχτηκε 80 G.
O Newgarden βγαίνει χωρίς βοήθεια από το αυτοκίνητο, μα λίγο αργότερα κατέρρευσε
Βγήκε χωρίς βοήθεια από το αυτοκίνητο και μεταφέρθηκε στο ιατρικό κέντρο της πίστας, όπου εξετάστηκε για διάσειση. Οι γιατροί δεν του βρήκαν το παραμικρό σύμπτωμα, οπότε επέστρεψε στο πάντοκ. Εκεί κατέρρευσε και πέφτοντας χτύπησε το πίσω μέρος του κεφαλιού.
Μεταφέρθηκε με ελικόπτερο στο νοσοκομείο όπου όλες οι εξετάσεις βγήκαν πάλι αρνητικές. Κρατήθηκε προληπτικά για παρακολούθηση τη νύχτα και τη Δευτέρα έλαβε εξιτήριο. Αύριο Πέμπτη θα εξετασθεί εκ νέου για να αποφασισθεί αν είναι σε θέση να λάβει μέρος στον επόμενο αγώνα.
Οι ζώνες ασφαλείας κρατούν το σώμα στη θέση του και το κράνος εμποδίζει αντικείμενα να χτυπήσουν το κεφάλι ενώ το σύστημα Hans κρατά το κράνος και το κεφάλι ώστε να μη συνεχίσουν να κινούνται εμπρός σε περίπτωση ατυχήματος και σπάσουν τον αυχένα. Ο εγκέφαλος όμως μέσα στο κρανίο εξακολουθεί να κινείται προς τα εμπρός ώσπου σταματά χτυπώντας στα τοιχώματα του κρανίου.
Ο Jules Bianchi στο Grand Prix Ιαπωνίας το 2014 δεν έφερε το παραμικρό εξωτερικό τραύμα, ούτε μια αμυχή. Ο εγκέφαλός του όμως δέχτηκε στιγμιαία επιβράδυνση 254 G. Έχασε με μιας τις αισθήσεις του από τα εσωτερικά τραύματα που προκλήθηκαν στον εγκέφαλο και δεν τις ξαναβρήκε ποτέ ως το θάνατό του, 9 μήνες αργότερα.
1 G είναι η επιτάχυνση της βαρύτητας. Ο εγκέφαλος υπό φυσιολογικές συνθήκες έχει βάρος 1,5 κιλό. Στην περίπτωση του Bianchi ο εγκέφαλος στιγμιαία απέκτησε βάρος 381 κιλά, και με αυτό το βάρος επέπεσε στο εμπρός τοίχωμα του κρανίου.
«Για το εγκεφαλικό τραύμα δεν απαιτείται απ ευθείας χτύπημα στο κεφάλι, ούτε καν χτύπημα στο κράνος, αρκεί να δεχτείς αρκετά G», δήλωσε στο Αμερικανικό περιοδικό Road & Track ο νευρολόγος Christopher Prusinski, ο οποίος συνδυάζει την ιατρική ιδιότητα με αυτή του αγωνιζόμενου στο πρωτάθλημα IMSA. Και συνέχισε: «Δεν υπάρχει ακόμη αξιόπιστο τεστ που μπορεί να γίνει από ένα γιατρό σε μια πίστα, το οποίο να μας πει με βεβαιότητα ότι έχεις ή δεν έχεις διάσειση. Εκεί ακριβώς έγκειται ο κίνδυνος».
Ο Prusinski προληπτικά συμβουλεύει τους αγωνιζόμενους μετά από κάθε ατύχημα να αναπαύονται και να παρακολουθούν τον εαυτό τους για πονοκέφαλο, ναυτία, θόλωμα, ευαισθησία στο φως ή τους ήχους. Επίσης σε μόνιμη βάση να γυμνάζουν τον αυχένα τους, ώστε να μπορεί να λειτουργήσει σαν αμορτισέρ περιορίζοντας τα G που δέχεται ο εγκέφαλος, και να είναι πάντα ενυδατωμένοι, ώστε ο εγκέφαλος να λειτουργεί άριστα, πράγμα που περιορίζει τις πιθανότητες διάσεισης σε περίπτωση ατυχήματος.
Πράγματι, ο τρις Παγκόσμιος Πρωταθλητής FΙΑ Fernando Alonso (δις Formula 1 και άπαξ WEC), θρυλικός για τον καλογυμνασμένο αυχένα του, με τον οποίο σπάει ξηρούς καρπούς, όπως μπορείτε να δείτε εδώ, μολονότι είχε δύο από τα πιο τρομακτικά ατυχήματα στην ιστορία του αθλήματος, στη Βραζιλία το 2003 και την Αυστραλία το 2016, παραμένει σε εξαιρετική κατάσταση στα 41 χρόνια του.
Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε ο Prusinski, κάθε χρόνο κατά την άθληση επαγγελματιών και ερασιτεχνών, σε κάθε είδους άθλημα, συνολικά στην Αμερική συμβαίνουν 3,4 εκατομμύρια εγκεφαλικές διασείσεις, πολλές από τις οποίες παραμένουν αδιάγνωστες. Αναλογικά με τον πληθυσμό μας, στην Ελλάδα αντιστοιχούν 100.000 διασείσεις κάθε χρόνο.
Ακόμη και αν δεχτούμε ότι αθλούμαστε λιγότερο, και ότι τα δικά μας αθλήματα δεν είναι τόσο σκληρά όσο πχ το αμερικανικό ποδόσφαιρο, το ράγκμπι ή το χόκεϊ, τα χτυπήματα δεν είναι σπάνια. Στο ποδόσφαιρο διάσειση μπορεί να προκληθεί και από τις κεφαλιές.
Έτσι στην Αγγλία από φέτος απαγορεύονται οι κεφαλιές στο ποδόσφαιρο για τους κάτω των 12 ετών. Αιτία τα ανησυχητικά υψηλά ποσοστά των ποδοσφαιριστών που πεθαίνουν από άνοια (3,5 φορές συχνότερα από τον γενικό πληθυσμό). Αυτή η άνοια θεωρείται ότι προκλήθηκε από τις κεφαλιές, οι οποίες αθροιστικά τραυματίζουν τον εγκέφαλο. Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο εμπεριστατωμένο άρθρο του BBC Sport.
Οι πολλές διασείσεις, αθροιστικά, μπορεί σε βάθος χρόνου να έχουν ως αποτέλεσμα τη Χρόνια Τραυματική Εγκεφαλοπάθεια (CTE), μια πολύ σοβαρή εκφυλιστική κατάσταση του εγκεφάλου, σταδιακά αυξανόμενη, από την οποία δεν υπάρχει επιστροφή. Θύμα της μπορεί να είναι όποιος είναι εκτεθειμένος σε επαναλαμβανόμενα χτυπήματα στο κεφάλι, όπως οι αθλητές των σπορ με σωματική επαφή, ακόμη και τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας.
Dale Earnhardt, πατέρας (αριστερά) και υιός.
Ο Dale Earnhardt Jr, πρώην αστέρι του Nascar, γιος του θρυλικού Dale Earnhardt που έχασε τη ζωή του στη Daytona το 2001, υποχρεώθηκε να σταματήσει τους αγώνες ύστερα από περίπου 20 μικρές και μεγάλες εγκεφαλικές διασείσεις. Για χρόνια κρατούσε αυτές τις διασείσεις κρυφές, ώστε να μη σταθούν εμπόδιο την καριέρα του, ώσπου ο γιατρός του εξήγησε ότι το επόμενο τράνταγμα που θα υποστεί μπορεί πλέον να αποβεί μοιραίο. Στο εξαιρετικά πλήρες αυτό ρεπορτάζ της Αμερικανικής τηλεόρασης μπορείτε να δείτε όλη την εξέλιξη της κατάστασής του.
Ο τρις Παγκόσμιος Πρωταθλητής Formula 1 Nelson Piquet αποκάλυψε στα πρόσφατα χρόνια ότι στο ατύχημά του το 1987 στη στροφή Tamburello της Ίμολα (όπου ο Ayrton Senna έχασε τη ζωή του το 1994), έπαθε σοβαρή διάσειση η οποία του άφησε μόνιμα προβλήματα, τα οποία κρατούσε επτασφράγιστο μυστικό ώστε να συνεχίσει να αγωνίζεται.
Πράγματι, εκείνη τη χρονιά πήρε το 3ο του Πρωτάθλημα, μολονότι κρυφά επισκεπτόταν κάθε 15 μέρες ιατρικό κέντρο στο Μιλάνο, όπου εκτιμούσαν την εξέλιξη της υγείας του. Ίσως στο ατύχημά του στην Ινδιανάπολη το 1992 συνετέλεσε το γεγονός ότι εκείνο το τραύμα τον άφησε με περιορισμένο βάθος οπτικού πεδίου και, μοιραία, περιορισμένη αίσθηση του χώρου.
Ο Nelson Piquet πέφτει με 320 χλμ/ώρα στη στροφή Tamburello το 1987
Εύλογα γεννάται το ερώτημα, πόσοι άλλοι άραγε οδηγοί αγώνων έχουν αντιμετωπίσει ή αντιμετωπίζουν ανάλογες καταστάσεις, τις οποίες κρατούν κρυφές για χάρη της καριέρας. Και πόσοι άλλοι πήραν το πράσινο από τους γιατρούς και συνέχισαν να τρέχουν με τον εγκέφαλό τους πληγωμένο, εν αγνοία τους, ενώ θα έπρεπε να αναπαύονται.
Βασικό πρόβλημα είναι ότι οι γιατροί αξιολογούν τον ασθενή με βάση κάποιες νόρμες που είναι ίδιες για όλους, μολονότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός.
Ένα βασικό επομένως ερώτημα που κάθε αγωνιζόμενος θα έπρεπε να κάνει στον εαυτό του μετά από κάθε ατύχημα, σύμφωνα με τον Dr. Prusinski είναι, «αισθάνομαι όπως πριν το ατύχημα, ή κάτι έχει αλλάξει;». Και αν η απάντηση είναι, κάτι έχει αλλάξει, τότε απαιτούνται πλήρεις εξετάσεις.
Έτσι τα τελευταία χρόνια στις κορυφαίες μορφές αγώνων έχουν τον φάκελο κάθε αγωνιζόμενου, με τις επιδόσεις των αντανακλαστικών του, της μνήμης, της ταχύτητας σκέψης και της ικανότητάς του για συγκέντρωση, και μετά από κάθε ατύχημα συγκρίνουν τον αγωνιζόμενο όχι με τον μέσο άνθρωπο αλλά με τον εαυτό του πριν το ατύχημα.
Στο φάκελο επίσης έχουν το ιστορικό προηγούμενων τραυματισμών του και ανάλογα εκτιμούν αν πρέπει να μεταφερθεί σε νοσοκομείο για επιπλέον εξετάσεις. Έτσι στο πρόσφατο Βρετανικό Grand Prix κρίθηκε ότι ο Alex Albon έπρεπε να μεταφερθεί στο νοσοκομείο.
Ακόμα και έτσι όμως, συγκρίνοντας τον αγωνιζόμενο με τον ίδιο του τον εαυτό, κάποια τραύματα ξεφεύγουν, όπως η περίπτωση του Josef Newgarden την περασμένη Κυριακή, στην οποία αναφερθήκαμε στην αρχή του άρθρου