H προσβασιμότητα των πολιτών στα μέσα μαζικής μεταφοράς αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα και ο νέος κανονισμός δικαιωμάτων των επιβατών, που τέθηκε σε ισχύ από το τέλος του 2023, κινείται προς αυτή την κατεύθυνση.
Αλήθεια 1η: Ο νέος κανονισμός, όσον αφορά στα δικαιώματα των επιβατών, ορίζει ότι κάθε πολίτης και ιδιαίτερα τα άτομα με αναπηρία ή άτομα με μειωμένη κινητικότητα, δικαιούνται να επιβιβαστούν, χωρίς καμία άμεση ή έμμεση διάκριση, στα δημόσια οδικά μέσα μεταφοράς (λεωφορεία, τρόλεϊ) και μέσα σταθερής τροχιάς (μετρό και τραμ) καταβάλλοντας το εκ της νομοθεσίας οριζόμενο, ανά κατηγορία μεταφορικού μέσου, κόμιστρο. Κατ’ εξαίρεση, και προκειμένου οι μεταφορείς να συμμορφωθούν προς τις ισχύουσες απαιτήσεις ασφαλείας που ορίζει το διεθνές, ενωσιακό ή εθνικό δίκαιο και τις απαιτήσεις υγείας και ασφαλείας που ορίζουν οι αρμόδιες αρχές ή στις περιπτώσεις όπου ο σχεδιασμός του οχήματος ή η υποδομή, περιλαμβανομένων των στάσεων λεωφορείων και των τερματικών σταθμών ή χώρων αφετηρίας, καθιστά αδύνατη την επιβίβαση, αποβίβαση ή μεταφορά του ατόμου με αναπηρία κατά τρόπο ασφαλή και λειτουργικά εφικτό, επιτρέπεται να αρνούνται να δεχθούν κράτηση, να εκδώσουν ή να παράσχουν κατ’ άλλο τρόπο εισιτήριο σε, ή να επιβιβάσουν άτομα λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας.
Αλήθεια 2η: Περαιτέρω, όσον αφορά στις ειδικότερες υποχρεώσεις των μεταφορέων, προβλέπεται ότι οι μεταφορείς που εκτελούν τακτικές αστικές μεταφορές με οδικά μέσα μεταφοράς και μέσα σταθερής τροχιάς (μετρό, τραμ) υποχρεούνται να εξυπηρετούν άτομα με αναπηρία και άτομα με μειωμένη κινητικότητα, λαμβάνοντας μέτρα που διασφαλίζουν την προσβασιμότητα στα συγκοινωνιακά μέσα ατόμων με αναπηρία και μειωμένη κινητικότητα και γενικά όσων χρειάζονται βοήθεια (π.χ. γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης, ανάπηροι, υπερήλικες, μικρά παιδιά) και να ενθαρρύνουν τη χρήση των αστικών συγκοινωνιών από τα άτομα αυτά. Επίσης, υποχρεούνται να μεριμνούν για λειτουργία των υποδομών του δικτύου και των εγκαταστάσεων υποδοχής κοινού, ώστε να είναι εφικτή η προσβασιμότητα από άτομα με αναπηρία, μειωμένη κινητικότητα και χρήζοντα βοηθείας (π.χ. γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης, ανάπηροι, υπερήλικες, μικρά παιδιά) και να ενημερώνουν το κοινό όταν δεν είναι δυνατή η επιβίβαση – αποβίβαση – μετακίνηση του ατόμου με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα κατά τρόπο ασφαλή και λειτουργικά εφικτό. Πέρα από τα παραπάνω, οι μεταφορείς φροντίζουν για τη σήμανση θέσεων εντός των οχημάτων και βαγονιών για τα παραπάνω άτομα, μεριμνούν ώστε τα άτομα αυτά να συμμορφώνονται με τις ισχύουσες απαιτήσεις ασφαλείας που ορίζει το διεθνές, ευρωπαϊκό ή εθνικό δίκαιο ή τις απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας που ορίζουν οι αρμόδιες αρχές και θεσπίζουν οδηγίες και διαδικασίες κατάρτισης του προσωπικού που έχει άμεση επαφή με το επιβατικό κοινό για την ευαισθητοποίηση σε θέματα αναπηρίας, όπως περιγράφεται στο οικείο παράρτημα του κανονισμού. Όσον αφορά ειδικά στις υποχρεώσεις των μεταφορέων στις τακτικές υπεραστικές και διεθνείς γραμμές, καθώς και στις έκτακτες εθνικές και διεθνείς γραμμές με οδικά μέσα μεταφοράς ο νέος κανονισμός προβλέπει ότι οι εν λόγω μεταφορείς και τα όργανα αυτών δεν αρνούνται να δεχθούν κράτηση, να εκδώσουν ή να παράσχουν κατ’ άλλο τρόπο εισιτήριο σε, ή να επιβιβάσουν χωρίς επιπλέον κράτηση άτομα λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας. Κατ’ εξαίρεση μόνο προβλέπεται δυνατότητα άρνησης της κράτησης, έκδοσης ή παροχής κατ’ άλλο τρόπο εισιτηρίου ή της επιβίβασης Ατόμου με Αναπηρία ή μειωμένης κινητικότητας, μόνο για συμμόρφωση προς τις ισχύουσες απαιτήσεις ασφαλείας που ορίζει το διεθνές, ενωσιακό ή εθνικό δίκαιο, ή τις απαιτήσεις υγείας και ασφαλείας που ορίζουν οι αρμόδιες αρχές και όταν ο σχεδιασμός του οχήματος ή η υποδομή, συμπεριλαμβανομένων των στάσεων λεωφορείων και των τερματικών σταθμών, καθιστά αδύνατο να πραγματοποιηθεί η επιβίβαση και η μεταφορά του κατά τρόπο ασφαλή και λειτουργικά εφικτό. Με άλλα λόγια, ο νέος κανονισμός φροντίζει ώστε να μην τεθεί σε κίνδυνο η ασφάλεια των επιβατών και δη των ατόμων με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα. Στην περίπτωση αυτή, προβλέπεται ότι το πρόσωπο αυτό και κάθε άτομο που το συνοδεύει έχει δικαίωμα να επιλέξει: α) επιστροφή των χρημάτων που κατεβλήθησαν για το εισιτήριο β) παροχή δωρεάν μεταφοράς ατόμου συνοδείας της επιλογής του ατόμου με αναπηρία το οποίο θα του παρέχει τη συνδρομή που χρειάζεται.
Αλήθεια 3η: Οι προβλέψεις του νέου κανονισμού εναρμονίζονται πλήρως με αυτές του ευρωπαϊκού κανονισμού (ΕΕ) 181/2011. Συγκεκριμένα το άρθρο 10 του Ευρωπαϊκού Κανονισμού αναφέρει: «Παρά τις διατάξεις του άρθρου 9 παράγραφος 1, οι μεταφορείς, οι ταξιδιωτικοί πράκτορες και οι διοργανωτές ταξιδίων μπορούν να αρνούνται να δεχθούν κράτηση, να εκδώσουν ή να παράσχουν κατ’ άλλο τρόπο εισιτήριο σε, ή να επιβιβάσουν, άτομα λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας: α) για να συμμορφωθούν προς τις ισχύουσες απαιτήσεις ασφαλείας που ορίζει το διεθνές, ενωσιακό ή εθνικό δίκαιο, ή τις απαιτήσεις υγείας και ασφαλείας που ορίζουν οι αρμόδιες αρχές· β) όταν ο σχεδιασμός του οχήματος ή η υποδομή, συμπεριλαμβανομένων των στάσεων λεωφορείων και των τερματικών σταθμών, καθιστά αδύνατο να πραγματοποιηθεί η επιβίβαση, η αποβίβαση ή η μεταφορά του ατόμου με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα κατά τρόπο ασφαλή και λειτουργικά εφικτό».
Αλήθεια 4η: Αντίστοιχες προβλέψεις περιείχε και ο παλαιός κανονισμός επιβατών που ίσχυε από το 2015, όπου προβλεπόταν ότι κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται άρνηση κράτησης, έκδοσης ή παροχής κατ’ άλλο τρόπο εισιτηρίου ή η επιβίβαση ατόμων λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας προκειμένου οι μεταφορείς να συμμορφωθούν προς τις ισχύουσες απαιτήσεις ασφαλείας που ορίζει το διεθνές, κοινοτικό ή εθνικό δίκαιο και τις απαιτήσεις υγείας και ασφαλείας που ορίζουν οι αρμόδιες αρχές ή στις περιπτώσεις όπου ο σχεδιασμός του οχήματος ή η υποδομή, περιλαμβανομένων των στάσεων λεωφορείων και των τερματικών σταθμών, καθιστά αδύνατη την επιβίβαση, αποβίβαση ή μεταφορά του ατόμου με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα κατά τρόπο ασφαλή και λειτουργικά εφικτό.
Αλήθεια 5η: Ο νέος κανονισμός προβλέπει τσουχτερές κυρώσεις. Ειδικότερα για την άρνηση επιβίβασης, κράτησης, έκδοσης, παροχής εισιτηρίου σε ΑμεΑ η αποζημίωση αυξάνεται από τα 30€ στα 200€. Για τη μη έγκαιρη και εκτός προθεσμιών απάντηση σε αναφορά – καταγγελία πολίτη για παραβίαση δικαιωμάτων η αποζημίωση αυξάνεται από 30€ σε 100€. Το διοικητικό πρόστιμο σε περίπτωση μη καταβολής αποζημίωσης για απώλεια, φθορές σε αναπηρικό αμαξίδιο ή άλλα βοηθήματα αυξάνεται από 2.000€ σε 2.500€.
Αλήθεια 6η: Πριν από λίγες ημέρες χορηγήθηκε ποσό 11.772.000 εκατ. ευρώ για την κάλυψη των μετακινήσεων Ατόμων με Αναπηρίες (ΑμεΑ), καθώς και πολύτεκνων οικογενειών στα ΚΤΕΛ, με μειωμένο κόμιστρο.
Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών θα συνεχίσει να εργάζεται για την απρόσκοπτη, ασφαλή και ίση μεταχείριση όλων των πολιτών στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.
