Καθώς ήρθαν κάποια μαζεμένα περιστατικά, εξετάζουμε το ερώτημα και δίνουμε απαντήσεις για το αγαπημένο μας άθλημα.
Οι ατυχείς, όπως ο ίδιος τις χαρακτήρισε, δηλώσεις του Nelson Piquet, τα συνθήματα κάποιων οπαδών στην Αυστρία, τα παράπονα του Lewis Hamilton, οι καταγγελίες ενός πρώην εργαζομένου της Aston Martin, καθώς ήρθαν όλα μαζί, δημιούργησαν μια δυσάρεστη ατμόσφαιρα.
Ας μπούμε λοιπόν κατ ευθείαν στο ψαχνό: Είναι ρατσιστική η Formula 1;
Για να απαντήσουμε στο ερώτημα, πρέπει πρώτα να ορίσουμε τον ρατσισμό. Ανατρέχοντας στο σχετικό λήμμα, βλέπουμε ότι ως ιδεολογία, «ρατσισμός είναι η αντίληψη ότι οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίσοι μεταξύ τους, αλλά διαχωρίζονται σε ανώτερους και κατώτερους, διακρινόμενοι είτε από το χρώμα του δέρματος, την εθνικότητα, τη θρησκεία, το φύλο, είτε από τον σεξουαλικό προσανατολισμό κτλ. Το πιο συνηθισμένο είδος ρατσισμού, και αυτό που έχει δώσει την αρχική ονομασία στην λέξη (ιταλικά ράτσα / razza = φυλή), είναι ο φυλετικός ρατσισμός».
Ως πράξη, «ρατσισμός είναι τα επιβλαβή έργα ή λόγια ανθρώπων εξ αιτίας της αντίληψης ότι οι ίδιοι είναι ανώτεροι, με βάση το χρώμα του δέρματος, την εθνικότητα, τη θρησκεία, το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό κτλ.»
Για να απαντήσουμε στο ερώτημα, αν η Formula 1 είναι ρατσιστική, θα πρέπει επομένως να απαντήσουμε κατ αρχήν στο ερώτημα, αν έχουν συμβεί ή συμβαίνουν διακρίσεις σε βάρος αγωνιζομένων με βάση το χρώμα του δέρματος, την εθνικότητα, τη θρησκεία, το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό κλπ.
Όσο και αν αναζητήσαμε στα 73 χρόνια του αθλήματος, δε βρήκαμε ούτε ένα περιστατικό διάκρισης σε βάρος αγωνιζομένου με βάση τα πιο πάνω, πλην του Ρώσου Nikita Mazepin πριν μερικούς μήνες, ο οποίος αποκλείστηκε λόγω της εθνικότητάς του, όπου όμως η Formula 1 απλώς ευθυγραμμίστηκε με τις ομοσπονδίες όλων των υπόλοιπων αθλημάτων.
Πολυσυλλεκτική πάντα η Formula 1: Ο Βορειοαμερικανός Gilles Villeneuve και ο Αφρικανός Jody Scheckter, Παγκόσμιος Πρωταθλητής, στην Ευρωπαϊκή Ferrari το 1979
Αντιθέτως, η Formula 1 παρουσιάζεται ως ένα εξαιρετικά πολυσυλλεκτικό άθλημα, καθώς έχουν συμμετάσχει και διακριθεί αγωνιζόμενοι από όλο τον κόσμο, κάθε απόχρωσης δέρματος, κάθε θρησκείας, φύλου κλπ. Είχαμε ακόμη και οδηγό με αναπηρία, τον Robert Kubica, και οι κανονισμοί είναι έτσι που μπορεί στο μέλλον να έχουμε οδηγό με ακόμη μεγαλύτερη αναπηρία.
Θα βρούμε Παγκόσμιους Πρωταθλητές από σχεδόν όλες τις ηπείρους , από Ευρώπη, Λατινική Αμερική, Ωκεανία, Βόρεια Αμερική και Αφρική (κατά σειρά πλήθους τίτλων). Περιέργως, δεν έχουμε ακόμη Παγκόσμιο Πρωταθλητή από την Ασία αλλά, δεδομένης της μεγάλης εμπλοκής της Ασίας στο άθλημα, εκτιμούμε ότι είναι θέμα χρόνου να υπάρξει και από εκεί.
Μικρή παρένθεση, εφ’ όσον δεχτούμε παραδοσιακά ως όριο της Ευρώπης τον Βόσπορο και τον Καύκασο, η Αρμενία βρίσκεται στην Ασία, οπότε ο 4κις Παγκόσμιος Πρωταθλητής, Alain Prost, Karatchian στο επώνυμο από την Αρμένισσα μητέρα του, είναι μισο-Ασιάτης. Ασφαλώς ο Prost γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γαλλία, και έτρεξε ως Γάλλος, ο ίδιος όμως έχει δηλώσει ότι αισθάνεται Αρμένιος: «Μεγαλώσαμε με τον παππού μου, που μας έλεγε διαρκώς ιστορίες από την Αρμενία. Όταν είσαι 10 χρονών, είναι απλώς ιστορίες. Αντιλαμβάνεσαι το νόημά τους αργότερα. Σήμερα, αυτές οι ιστορίες αποτελούν εσωτερικό κομμάτι της ζωής μου. Δε μιλώ Αρμένικα, είμαι όμως Αρμένιος, κι αυτό έχει σημασία».
Ο Γάλλος Πολυπρωταθλητής Alain Prost, που αισθάνεται Αρμένιος
Η Μεγάλη Βρετανία αντιθέτως υπερεκπροσωπείται στη λίστα των τίτλων, με 10 Παγκόσμιους Πρωταθλητές και 20 συνολικά τίτλους (7 έχει μόνο ο Hamilton), όμως αυτό είναι φυσιολογικό, δεδομένου ότι εκεί ο μηχανοκίνητος αθλητισμός είναι πιο αναπτυγμένος από κάθε άλλη χώρα και εδρεύουν οι περισσότερες ομάδες.
Συνεπώς, η Formula 1, ως οργανισμός, σε όλη την ιστορία της δεν υπήρξε σε καμία περίπτωση ρατσιστική.
Όμως, στα 73 χρόνια της, στη Formula 1 έχουν λάβει εκκίνηση 771 οδηγοί από 41 διαφορετικές χώρες. Ένας από αυτούς, εν προκειμένω ο Nelson Piquet, τρεις δεκαετίες αφού έπαψε να αγωνίζεται, έκανε ατυχή σχόλια που φαίνεται πως ήταν ρατσιστικά, έστω και αν ο ίδιος το αρνείται, και αντιμετωπίστηκε ως μεμονωμένη περίπτωση, και μάλιστα αυστηρά, αφού του απαγορεύτηκε δια βίου η είσοδος στο πάντοκ της Formula 1, μολονότι είναι τρις Παγκόσμιος Πρωταθλητής.
Την περασμένη εβδομάδα, ο 25χρονος τεχνίτης Aidan Louw, που είχε εργαστεί για κάποιο διάστημα στο εργοστάσιο της ομάδας Aston Martin, πλάι στο Silverstone, κατήγγειλε στην αγγλική τηλεόραση ότι έπεσε θύμα ρατσιστικής και ομοφοβικής συμπεριφοράς από συναδέλφους του. Η Aston Martin απάντησε επίσημα ότι ο εργαζόμενος είχε απομακρυνθεί επειδή υποαπέδιδε στο πόστο του και ότι ερευνά τις καταγγελίες του.
Στο χώρο της Formula 1 εργάζονται 10.000 άνθρωποι. Κάποιοι από αυτούς είναι πιθανό να έχουν ρατσιστικές απόψεις και συμπεριφορές. Οι καταγγελίες πρέπει να διερευνώνται και εφ’ όσον αποδειχτούν, να αντιμετωπίζονται στα πλαίσια του νόμου και του ήθους που αρμόζει στη Formula 1, όπως και συμβαίνει.
Η Formula 1 αναμένεται φέτος να κόψει 8.000.000 εισιτήρια, μια ολόκληρη χώρα δηλαδή. Σε τόσο πολλούς ανθρώπους, θα βρεις κάθε είδους συμπεριφορές. Στην Αυστρία ομάδα θεατών έκανε ρατσιστικά, σεξιστικά και ομοφοβικά σχόλια. Κάποιοι προχώρησαν και σε παρενόχληση νεαρών κοριτσιών. Ομόφωνα ο κόσμος της Formula 1 απάντησε ότι αυτές οι στάσεις είναι ξένες προς το άθλημα και αυτοί οι θεατές πρέπει να φύγουν –ο Toto Wolff μάλιστα το είπε με λόγια που δε γράφονται.
Ο Lewis Hamilton παραπονιέται πως η Formula 1 δεν κάνει όσα πρέπει κατά του ρατσισμού και μένει στα λόγια. Ταπεινή μας γνώμη είναι ότι η Formula 1 έκανε περισσότερα από άλλα αθλήματα, τόσο με το σύνθημα και το τελετουργικό του “we race as one” αλλά και τον άμεσο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει κάθε περιστατικό ρατσισμού.
Βεβαίως εχθρός του καλού είναι το καλύτερο. Ο ίδιος ο Hamilton ίδρυσε το Mission 44, το οποίο χρηματοδότησε με 20.000.000 δικές του στερλίνες, που έχει σκοπό να βοηθήσει παιδιά από μη προνομιούχες οικογένειες να σπουδάσουν στις θετικές επιστήμες. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το ίδρυμα, μόλις το 6% των παιδιών στη Βρετανία πάει σε ιδιωτικά σχολεία, όμως το 55% των φοιτητών στα μεγάλα Βρετανικά Πανεπιστήμια (τύπου Oxford, Cambridge κλπ) αποτελείται από αυτά τα παιδιά, πράγμα που αποκαλύπτει την κοινωνική αδικία.
Ο κοινωνικός ρατσισμός κατά των φτωχών αποτελεί ίσως τη χειρότερη μορφή ρατσισμού. Αν δούμε το προσδόκιμο ζωής των μαύρων έναντι των λευκών, θα δούμε 3 χρόνια διαφορά, αν όμως δούμε το προσδόκιμο ζωής φτωχών και πλούσιων, η διαφορά πάει στα 11 χρόνια. Ο φτωχός, όποιο χρώμα κι αν έχει το δέρμα του, είτε μαύρος, είτε λευκός, αντιμετωπίζει μια σειρά από σοβαρά εμπόδια στην προσπάθειά του να ζήσει μια καλύτερη ζωή.
Θα μπορούσε ενδεχόμενα να μπει ποσόστωση στις ομάδες, ώστε να έχουν κάποιους μηχανικούς που μεγάλωσαν σε μη προνομιούχες οικογένειες.
Όμως, πολύ βασικό, κατά τη γνώμη μας, είναι να βρεθεί τρόπος να γίνουν πιο προσιτές οι μικρές κατηγορίες από τις οποίες προκύπτουν οι αγωνιζόμενοι της Formula 1. Θρυλικοί πολυπρωταθλητές, ο Juan Manuel Fangio, ο Jim Clark, ο Alain Prost, ο Michael Schumacher, o Sebastian Vettel, ο Lewis Hamilton, όλοι είχαν ταπεινή καταγωγή.
Αυτά στο παρελθόν. Γιατί, τα τελευταία χρόνια έχει ξεφύγει τόσο πολύ το κόστος στις μικρές κατηγορίες οι οποίες αποτελούν τα φυτώρια οδηγών της Formula 1, που υπάρχει κίνδυνος το άθλημα να καταλήξει να αφορά μόνο πλουσιόπαιδα.
Ο πατέρας του Mika Hakkinen εργαζόταν ταξιτζής τα απογεύματα ώστε να χρηματοδοτεί τους αγώνες karting του γιου του. Αυτό σήμερα δε θα ήταν αρκετό, αφού μια πορεία στο karting υψηλού επιπέδου κοστίζει πλέον πάνω από μισό εκατομμύριο, όπως αποκάλυψε πρόσφατα ο Jacques Villeneuve. Και αυτό πριν καν το παιδί αρχίσει να τρέχει σε αγώνες με μονοθέσια αυτοκίνητα.
Όμως, το κόστος ανάπτυξης ενός οδηγού κορυφαίων αγώνων και οι πιθανοί τρόποι περιορισμού του αποτελούν άλλο ζήτημα, με το οποίο αξίζει να ασχοληθούμε μιαν άλλη φορά.
