Saab 96 – Ο μικρόσωμος Βίκινγκ

Ο Χάραλντ με τον αδελφό του, Λιφ, στάθηκαν στο ψηλότερο σημείο του Τρολχάταν, της σουηδικής πόλης κάπου 75 χιλιόμετρα του Γκέτενμποργκ. Ο χειμώνας του 949 ήταν βαρύς. Όλοι στο χωριό ανυπομονούσαν για την έλευση της άνοιξης. Η γη ήταν φτωχή και το κρύο έδινε οριακά μια σοδειά. Ο Χάραλντ έπρεπε να βρει τρόπο για να αντέξουν ακόμα ένα χειμώνα. Πίσω του η σχεδόν παγωμένη λίμνη Βένερν. Μπροστά του το κανάλι Γκότα, μόνη διέξοδος προς τη θάλασσα. Γύρισε στον αδελφό του Λιφ και, δείχνοντας το βάθος του ορίζοντα, του είπε χαμογελώντας: «Ο Φρέιρ στάθηκε καλός μαζί μας φέρνοντας νωρίτερα το σπάσιμο των πάγων. Ο ποταμός άνοιξε».

Ο Λιφ τον χτύπησε δυνατά στην πλάτη και γέλασε. Έβγαλε ένα χρυσό νόμισμα με την εικόνα του Αυτοκράτορα Ρωμανού, μέρος της λείας τους την περασμένη άνοιξη από τη γη των Ρως. Το έδειξε στον Χάραλντ και κοιτώντας πονηρά του είπε: «Ίσως είναι καιρός να κατέβουμε πιο νότια». Ένα μαύρο κοράκι πέταξε πάνω τους, σημάδι πως είχαν την εύνοια του Όντιν…

Φεβρουάριος 1949, Τρολχάταν, Σουηδία. Ο Σίξτεν Άντερσον κάθισε αναπαυτικά στο γραφείο του, στο ψηλότερο σημείο του εργοστασίου της Svenska Aeroplane AB, ή Saab. Βρισκόταν στο ίδιο σημείο όπου πριν από ακριβώς χίλια χρόνια ο Χάραλντ με τον Λιφ κοιτούσαν τον ορίζοντα και ερμήνευαν τις προθέσεις του θεού της γονιμότητας, της ειρήνης, του καλού καιρού και της συγκομιδής. Μπροστά στο γραφείο του βρισκόταν η μινιατούρα του Saab 92, του πρώτου αυτοκινήτου που το εργοστάσιο αεροπλάνων Saab αποφάσισε να βγάλει στην παραγωγή. Το περιεργάστηκε με περηφάνια. Κύλησε το δάχτυλό του πάνω στις αεροδυναμικές γραμμές του αμαξώματος και περιεργάστηκε ακόμα μία φορά το σχήμα του. Έβαλε το χέρι του στην τσέπη του γιλέκου και έβγαλε ένα αρχαίο χρυσό νόμισμα, οικογενειακό κειμήλιο που περνούσε από γενιά σε γενιά στην οικογένειά του. Εξέτασε την ανάγλυφη πάνω στο νόμισμα φιγούρα και προσπάθησε να διαβάσει την ελληνική γραφή στις άκρες. Ξαφνικά, ένιωσε μια ξένη παρουσία στο χώρο. Γύρισε προς το παράθυρό του. Ένα μαύρο κοράκι είχε καθίσει στο γείσο και κοιτούσε μέσα με περιέργεια. Ο Σίξτεν Άντερσον χαμογέλασε…

Φεβρουάριος 2023, Αθήνα, Ελλάδα. Γυρίσαμε διστακτικά τη μίζα, αφού είχαμε τραβήξει το τσοκ. Μας φάνηκε παράξενο που ανταποκρίθηκε αμέσως στο βαθύ κρύο του φετινού Φεβρουαρίου. Το Saab έχει μια γλυκιά «αναχρονιστικότητα». Ο δίχρονος κινητήρας με την επιλογή freewheel απαιτεί λίγο χρόνο εξοικείωσης στην αρχή. Ο χαρακτηριστικός ήχος του δίχρονου σε συνδυασμό με τη χειροποίητη εξάτμιση δίνει μια άλλη χροιά. Κινούμαστε γοργά μέσα στην ελαφριά κίνηση της πρωινής Αθήνας. Η μπροστινή κίνηση με το 3τάχυτο σασμάν κάνουν το μικρό και ελαφρύ Saab ιδανικό για αστική μετακίνηση, αλλά και εκδηλώσεις Regularity. O δε αγωνιστικός μύθος του γίγαντα Έρικ Κάρλσον, που συνδέθηκε μαζί του, κάνει τους γηραιότερους να σε σταματούν στα φανάρια και να σου φωνάζουν, «Saabάρα». Και μέσα σου δακρύζεις γιατί τους φαντάζεσαι πιτσιρικάδες σε μια σκονισμένη ελληνική πλαγιά, το ’63, να βλέπουν τα περάσματα του Σουηδού «Δαβίδ» που κατατρόπωνε τους «Γολιάθ» αντιπάλους του. Και νιώθεις χαρούμενος που οδηγείς ένα κομμάτι αυτοκινητικής ιστορίας.

Το εν λόγω Saab 96 έφτασε στην Ελλάδα το 2019. Παρά τα μόλις 841 κ.εκ. του χαρακτηριστικού δίχρονου κινητήρα του με την αναιμική ισχύ των 38 ίππων, ακολούθησε ίσως την ίδια πορεία που θα ακολουθούσε και ένα «drakkar» (σ.σ.: πλοίο των Βίκινγκ) διασχίζοντας τη Βαλτική, και εν συνεχεία κατέβηκε (οδικώς φυσικά, και όχι μέσω ποταμών ή λιμνών) έως την Αθήνα. Αποφασίσαμε να το αναβαθμίσουμε και να του δώσουμε μια πιο ενδιαφέρουσα εμφάνιση. Επιλέξαμε το Le Mans look (αν και στο Le Mans είχαν λάβει μέρος μόνο τα «93άρια», και όχι το «96»).

Ξεκινώντας από μέσα προς τα έξω, έγιναν οι εξής εργασίες: Ο κινητήρας ανακατασκευάστηκε με τα spec του Sport, στην πολωνική Klasykowisko, με την επιμέλεια του γκουρού των Saab, Άνταμ Νιετσέμπα. Για το σύστημα ψύξης και για μετάδοση/αναρτήσεις επιλέξαμε τον Δημήτρη Κολλιόπουλο στη Ρηγόπουλος ΕΕ, που με υπομονή το αναβάθμισε (ειδικά το κομμάτι ψύξης του κινητήρα). Καρμπιρατέρ, φυσικά, στον John Palmos. Τέλος, stainless steel εξάτμιση στον Παναγιώτη Παπαδόπουλο, που του έδωσε και τον χαρακτηριστικό του ήχο. Στα εξωτερικά χαρακτηριστικά, κρατήσαμε την ελαφρώς ταλαιπωρημένη βαφή, ώστε να μη διστάσουμε να το οδηγήσουμε στο όριο, η οποία συνδυάστηκε με λευκά roundel στις πόρτες και στο καπό. Στο τελευταίο προστέθηκε και ένα αλεξηνέμιο. Αφαιρέσαμε τους προφυλακτήρες όπως στα Le Mans και τοποθετήσαμε τέσσερις χαρακτηριστικούς προβολείς Marchal (670 και 770) που με κόπο και ξενύχτια αλιεύσαμε στο eBay. Τα κόκκινα καλύμματά τους έδεσαν με το κόκκινο σιρίτι στα φτερά και στις κόκκινες ζάντες.

Στο εσωτερικό, προσθέσαμε ένα Halda Speedpilot, χαρακτηριστικό αξεσουάρ των αγωνιστικών αυτοκινήτων της περιόδου, ένα τιμόνι Les Leston (από eBay έπειτα από πολλές προσπάθειες) και τα επίσης κόκκινα Corbeau με ζώνες τεσσάρων σημείων. Αφαιρέσαμε ό,τι έδινε έξτρα βάρος στο εσωτερικό και συμπληρώσαμε με «καλούδια» εποχής, όπως φως ανάγνωσης χάρτη συνοδηγού της Lucas και εργαλειοθήκη εποχής. Το εσωτερικό επιμελήθηκε ο Νίκος Κορολής στο Άργος, ένας εξαιρετικός ταπετσέρης, ίσως από τους τελευταίους τεχνίτες μιας γενιάς που χάνεται.

Το Saab 96 στους αγώνες: Μια ιστορία ανατροπής

Αν το Saab 96 είχε μια επιτυχημένη εμπορική πορεία στην 20χρονη ζωή του (1960-1980), ακόμα πιο αξιόλογη ήταν η αγωνιστική του σταδιοδρομία, δημιουργώντας μια νέα αγωνιστική λογική. Το πρώτο «96», στην αγωνιστική του έκδοση, γεμάτο καύσιμα και υγρά, ζύγιζε 825 κιλά. Οι μηχανικοί της εταιρείας κατάφεραν να αυξήσουν την ισχύ του κινητήρα από τους 38 στους 74 ίππους, εξασφαλίζοντας μια τελική ταχύτητα 145 χλμ. Οι αναζητήσεις των Σουηδών, τολμηρές για την εποχή, εξόπλισαν το αυτοκίνητο με ορθοπεδικά καθίσματα και τηλεσκοπικά αμορτισέρ, που τότε συνηθιζόταν να τοποθετούνται σε μεγαλύτερα μοντέλα. Επιπλέον, στο κιβώτιο 3 ταχυτήτων της βασικής έκδοσης προστέθηκε ακόμα μία σχέση, που εξυπηρετούσε καλύτερα τις ανάγκες των ράλλυ. Το «96» κέρδισε τρεις συνεχόμενες φορές το RAC (’60, ’61, ’62), με οδηγό τον Έρικ Κάρλσον.

Το αποκορύφωμα της δράσης του ήταν, όμως, οι νίκες στο Mόντε Kάρλο τη διετία ’62-’63, καθώς σπάνια ένα τόσο μικρό αυτοκίνητο κατάφερνε να διακριθεί εκεί. H ανατροπή των δεδομένων είχε συντελεστεί, αφού έγινε φανερό πως δεν ήταν ανάγκη να οδηγείς Mercedes, Porsche ή Alfa Romeo για να τερματίσεις πρώτος. Κανένας αγώνας, όσο σκληρός κι αν ήταν, δεν μπορούσε να στερήσει από τα Saab την πιθανότητα της νίκης. Απόδειξη η πρώτη θέση του Κάρλσον στο Aκρόπολις του ’61. Από τότε και έως το ’65, τα «96» δημιούργησαν παράδοση στον εθνικό μας αγώνα, επικυρωμένη με λαμπρούς τερματισμούς: 2ος ο Κάρλσον το ’63 και το ’65, 3η η Πατ Μος το ’64, 4ος ο Άντερσον το ’65.

H αξιοπιστία του αυτοκινήτου, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν εύκολο στην οδήγηση, παρότρυνε πολλούς ιδιώτες να τρέξουν με αυτό στα εθνικά τους πρωταθλήματα. Το ίδιο έγινε και στη χώρα μας, που, με έναν αγώνα τόσο διακεκριμένο όσο το Aκρόπολις, δεν μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση• και είναι περιττό να πούμε πως όλοι οι μεγάλοι Σκανδιναβοί οδηγοί, στο ξεκίνημα της καριέρας τους, είχαν ως «εργαλείο μάχης» το δύστροπο Saab.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’60, τα «96» άρχισαν να υποχωρούν από την κορυφή, καθώς η πρωτοβουλία πέρασε στα ακόμα πιο μικρών διαστάσεων Mini Cooper. Oι Bρετανοί κινήθηκαν στην κατεύθυνση που νωρίτερα είχαν υποδείξει οι Σουηδοί. H τελευταία νίκη του δίχρονου Saab ήρθε στο Σουηδικό Pάλλυ του ’66, όπου οι Άντερσον και Λάμπινεν τερμάτισαν στις δύο πρώτες θέσεις.

Τον επόμενο χρόνο, τα «96» εφοδιάστηκαν με τον V4 κινητήρα των 1.500 κ.εκ. της γερμανικής Ford, προκειμένου να συνεχίσουν τη σταδιοδρομία τους. Παρά το ότι η εποχή ανήκε πλέον στις Porsche 911, τις Alpine Renault και τα Ford Escort, τα V4 κατάφεραν πολλά. Έως το ’70 κατέκτησαν έντεκα φορές τη 2η θέση σε ευρωπαϊκά ράλλυ πρώτης γραμμής, ενώ με αυτά αναδείχθηκε το ταλέντο ενός μελλοντικού Παγκόσμιου Πρωταθλητή: του Στιγκ Μπλόμκβιστ, που νίκησε με το Saab τρεις φορές το ’71, δίνοντας στην εταιρεία τη 2η θέση στο Πρωτάθλημα Kατασκευαστών στην κατάταξη της χρονιάς.

Το 96 V4 συνέχισε την παρουσία του στις αφετηρίες μέχρι το ’76, παρά το ότι είχε ξεπεραστεί από τις εξελίξεις. Το Σουηδικό Pάλλυ του ’79 έδωσε στη Saab ακόμα μία πρωτοπορία, με την ιστορική νίκη του Μπλόμκβιστ στο τιμόνι ενός 99 Turbo. Εκείνη ήταν η πρώτη επιτυχία αυτοκινήτου με υπερτροφοδότη, που άνοιξε δύο χρόνια αργότερα το δρόμο στην επανάσταση των Audi Quattro, όταν στη «συνταγή» της νίκης έκανε την είσοδό της και η τετρακίνηση.

KEIMENO: ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΣΚΟΥΤΗΣ