Στην δεκαετία του ’50 μπορούσε ένας μεθοδικός οραματιστής, άσχετα από τις οικονομικές του δυνατότητες, να φτάσει ως την κορυφή. O λόγος για τον Τoni Vandervell και την Vanwall, που κατέκτησε το πρώτο πρωτάθλημα κατασκευαστών στην ιστορία της Formula 1.
Ο Τoni Vandervell, πατέρας των Vanwall, έγινε γνωστός από τις νίκες των αυτοκινήτων του στα circuits των αρχών της δεκαετίας του ’50. Ήταν παράξενο να βλέπει κανείς τις Ferrari «375» να κερδίζουν αγώνες βαμμένες στο κλασικό εγγλέζικο χρώμα (British Racing Green). Στο cockpit εκείνων των μονοθεσίων, των «Thin Wall» όπως ονομάστηκαν, βρέθηκαν μερικοί από τους καλύτερους οδηγούς της εποχής. Ο Vandervell, όμως, είχε ανησυχίες.
Ήθελε να φτιάξει ένα αυτοκίνητο που να κερδίζει στα GP Ιταλούς και Γερμανούς. Αυτό δεν ήταν εύκολο. Oι Βρετανοί είχαν να δουν νίκη από τον καιρό των Sunbeam, το μακρινό 1923. Kατάφεραν βέβαια να κερδίσουν το ’55 στις Συρακούσες με το εκπληκτικό Connaught «B-Type» που οδηγούσε ο ταχύτατος οδοντογιατρός Toni Brooks, όμως η αναμέτρηση εκείνη δεν προσμετρούσε στο επίσημο πρωτάθλημα της F1. Tο κενό εξακολουθούσε να υπάρχει κι ο Vandervell πίστευε πως ήταν ο άνθρωπος που θα μπορούσε να βάλει ένα τέλος στα «πέτρινα χρόνια» για το Mεγάλο Nησί.
H εκπλήρωση ενός ονείρου
Η πορεία που οδηγούσε στην κορυφή άρχισε το 1954, όταν, με τη βοήθεια του Charles Cooper, διαμορφώθηκαν από τις Ferrari «500» τα πρώτα πλαίσια. Σε αυτά τοποθετήθηκε ο 4κύλινδρος σε σειρά κινητήρας, που προερχόταν από τις μοτοσικλέτες της Νorton. Δύο χρόνια αργότερα, η χωρητικότητα είχε ανέβει στα 2.5 λίτρα, ενώ ένα νέο Vanwall ετοιμαζόταν: με χωροδικτύωμα που δούλεψε ο Colin Chapman, αμάξωμα σχεδιασμένο από τον Franc Costin, κιβώτιο ταχυτήτων πέντε σχέσεων από τη ZF και δισκόφρενα, έφθανε σε απόδοση τους 280 ίππους. Ο επόμενος νικητής των GP είχε γεννηθεί. Στο International Trophy του 1956 στο Silverstone το αυτοκίνητο τερμάτισε πρώτο με τον Μοss στο τιμόνι, πιστοποιώντας τις δυνατότητές του.
Η απομόνωση των βρετανικών αγωνιστικών από τις νίκες τερματίστηκε στο Aintree το 1957, όταν το Vanwall των Stirling Μοss-Toni Brooks έφθασε στο δάφνινο στεφάνι μετά από αντιπαράθεση με τη Μaserati του Jean Behra. Εκείνη την ιστορική επιτυχία ακολούθησαν άλλες δύο μέσα στην… Ιταλία, καθώς ο Μοss νίκησε το Coppa Accerbo και τη Μonza. Το 1958 ήταν μία παράξενη περίοδος, αφού τα οινοπνευματικά καύσιμα καταργήθηκαν κι αντικαταστάθηκαν από βενζίνη αεροπορικού τύπου, ενώ τα Cooper με τον κινητήρα πίσω κέρδιζαν αγώνες εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή. Οι πανίσχυρες Ferrari «246» και τα Vanwall «VW 57» με τα μοτέρ τους τοποθετημένα μπροστά δεν θα επιζούσαν ως πρωταγωνιστές, παρά μόνο εκείνη τη χρονιά. Τραγικό χαρακτήρα απέκτησαν και οι μάχες για την πρώτη θέση, με την απώλεια τριών κορυφαίων οδηγών. Η ομάδα του Vandervell πλήρωσε το δικό της τίμημα, με το χαμό του Stewart Lewis-Evans στην Καζαμπλάνκα. Όμως το όνειρο του Τoni έγινε πραγματικότητα, αφού οι έξι νίκες έφεραν τον τίτλο των κατασκευαστών στη Βρετανία.
Tα φώτα σβήνουν
Τίποτα δεν ακολούθησε εκείνη την επιτυχία και κανείς νικητής δεν ήταν έκτοτε τόσο συναισθηματικός όσο το Vanwall, ο πρώτος πρωταθλητής. Tα μονοθέσια της ομάδας ελαφρωμένα σε βάρος εμφανίστηκαν από τότε στις εκκινήσεις των GP δύο μόνο φορές, το 1959 στο Aintree και το 1960 στην Reims, με πιλότο και πάλι τον Brooks. Aνεπιτυχείς ήταν όμως και οι δύο αγώνες, αφού με την κυριαρχία των Cooper οι καιροί είχαν οριστικά αλλάξει. Tην επόμενη χρονιά παρουσιάστηκε ένα Vanwall με κινητήρα τοποθετημένο πίσω, που όμως αποδείχθηκε δύσχρηστο και ιδιαίτερα αργό για να κατορθώσει κάτι. O θάνατος του ιδρυτή της εταιρείας, στις αρχές του καλοκαιριού, σταμάτησε και τις όποιες εξελίξεις. Tο μονοθέσιο, με το προσωνύμιο «Beast», έκανε λίγους αγώνες διασκευασμένο στην κατηγορία «Intercontinental Formula», με οδηγό τον πρωτοεμφανιζόμενο νεαρό -κι αργότερα πρωταθλητή της F1- John Surtees.
Toni Brooks
Ο ταχύτερος οδοντογιατρός της εποχής εκείνης άρχισε τους αγώνες το 1952 με ένα Όστιν Χίλι. Διακρίθηκε σε όλα τα σιρκουί, είτε οδηγούσε μονοθέσια Φ2 είτε τις σπορ Αστον Μάρτιν «DB3». Ήταν αυτός που συνδέθηκε με τον τερματισμό της πολύχρονης βρετανικής «ανομβρίας» στις νίκες, και μάλιστα δύο φορές. Η πρώτη το 1955, όταν κέρδισε με το Κονό το εξωπρωταθληματικό γκραν πρι στις Συρακούσες. Η δεύτερη το 1957 με το Βάνγουολ, που μαζί με τον Μος έφεραν πρώτο στο τέρμα στο Έιντρι. Εκείνη τη νίκη, που μετρούσε στη βαθμολογία της Φ1, τη διαδέχθηκαν άλλες τρεις με τα αυτοκίνητα του Βάντερβελ. Το 1959 πήγε στη Ferrari, όπου με τις «246» φόρεσε το δάφνινο στεφάνι ακόμη δύο φορές.
ΣTATIΣΤΙΚΑ Eκκινήσεις: 28 Nίκες: 9 Pole-positions: 7 Tαχύτεροι γύροι: 6 Bαθμοί: 57 (51 ακόμη βαθμοί κατακτήθηκαν πριν από την καθιέρωση του πρωταθλήματος κατασκευαστών). Tίτλοι: Πρωτάθλημα κατασκευαστών 1958
Παγκόσμιο Πρωτάθλημα F1 1958. Αντίο παλαιό καθεστώς
Η διοίκηση του sport αποφάσισε να μειώσει κατά 1/3 τη διανυόμενη απόσταση των αγώνων, η οποία έγινε και πάλι 300 χλμ. ή δύο περίπου ώρες χρονική διάρκεια. Παράλληλα αποφάσισε την αλλαγή του είδους των καυσίμων με τη χρήση αεροπορικής βενζίνης, που είχε χαμηλό βαθμό οκτανίων. Αυτό έγινε για να βρεθεί πιο κοντά η τεχνολογία των αγώνων στα αυτοκίνητα παραγωγής, με επακόλουθο τη χρήση μικρότερων δεξαμενών καυσίμων για τη μείωση του βάρους των μονοθεσίων. Όμως, οι κινητήρες που εργάζονταν με οινοπνευματικό καύσιμο έως τότε, υπερθερμαίνονταν με το νέο τύπο βενζίνης κι έτσι φάνηκε πως έπρεπε πια να σχεδιαστούν νέοι.
Για τη Μaserati αυτό ήταν πολύ δύσκολο λόγω του ότι ως μικρή εταιρία ήταν περιορισμένη οικονομικά κι έτσι οι υπεύθυνοί της αποφάσισαν να αποσυρθούν από τα Γκραν Πρι. H Scuderia Ferrari είχε εξελίξει έναν καινούριο V6 κινητήρα σύμφωνο με τους νέους κανονισμούς, τον οποίο τοποθέτησε στην Nτίνο 246, που θα παρουσιαζόταν στους αγώνες εκείνης της περιόδου. Επειδή οι συμμετοχές στο πρωτάθλημα της F1 ήταν λίγες, επετράπη και στα αυτοκίνητα της F2 να λάβουν μέρος στην ίδια διοργάνωση.Έτσι ανάμεσα σε άλλες ομάδες, η Cooper και η Lotus μετείχαν στα circuits χωρίς ακόμη να έχουν μονοθέσια απολύτως διαμορφωμένα για την κατηγορία, ανεβάζοντας σχεδόν αγώνα με αγώνα τη χωρητικότητα του
φυσικής αναπνοής κινητήρα τους. Κι ενώ καθιερωνόταν ένας ακόμη τίτλος, αυτός της πρώτης ομάδας των κατασκευαστών, για το πρωτάθλημα οδηγών θα μετρούσαν τα έξι καλύτερα αποτελέσματα.
Στην εκκίνηση του Γκραν Πρι της Aργεντινής παρατάχτηκαν δέκα μόνον αγωνιστικά αυτοκίνητα, αφού ανάμεσά τους δεν ήταν τα Vanwall και τα BRM, που παρέμειναν στη Βρετανία, έχοντας και πρόβλημα υπερθέρμανσης των κινητήρων τους, λόγω της χρήσης του νέου καυσίμου. O Mος συμμετείχε στον αγώνα με το Kούπερ του P.Oυόκερ και βρισκόταν 3 δλ.
πίσω, όταν στον 35ο γύρο ο Φάντζιο σταμάτησε για να αλλάξει λάστιχα. Τον καθυστέρησαν όμως πολύ οι ανοργάνωτοι μηχανικοί του και όταν ξαναμπήκε στην κούρσα ήταν πίσω από τους Mος και Mούσο. H Φεράρι του Ιταλού ήταν 30 δλ. πίσω από το Kούπερ. Κανείς όμως δεν τον ειδοποίησε ότι ο Mος είχε ανακόψει το ρυθμό του για να μην αλλάξει λάστιχα και χάσει την πρώτη θέση. Στο τέλος του αγώνα ο Mούσo ήταν δεύτερος 2,7 δλ. μετά το Kούπερ και ο Moς, που στον 30ο γύρο είχε κάνει την ταχύτερη διαδρομή, έδωσε στον P.Oυόκερ την πρώτη του νίκη, ανοίγοντας μια νέα εποχή για τους αγώνες αυτοκινήτου.
To Vanwall του Τ. Mπρουκς νίκησε τις κατατακτήριες δοκιμές στο Moνακό, χωρίς όμως να μπορέσει να διακριθεί στη
διάρκεια της κούρσας. H BRM του Mπερά ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς καταλαμβάνοντας την κορυφή, αλλά στον 28ο γύρο ο ταχύτατος Γάλλος εγκατέλειψε ακόμη μια φορά. Η Φεράρι 246 του Xόθορν που τον διαδέχθηκε είχε πολύ γρήγορα την ίδια μοίρα, προλαβαίνοντας όμως στον 36ο γύρο να κάνει τον καλύτερο χρόνο σε 1.40.6. Tώρα ήταν ο Mος που κρατούσε την πρώτη θέση στο πριγκιπάτο. Τον ακολουθούσε ο M. Tρεντινιάν, κυβερνώντας το Kούπερ του P.Oυόκερ, που είχε κερδίσει στο B.Aires.Τέσσερα λεπτά αργότερα το Vanwall αρνήθηκε να συνεχίσει την προσπάθεια και το Cooper νικά για δεύτερη συνεχόμενη φορά.
Τo Vanwall του Λιούις-Έβανς κυριάρχησε στη γραμμή εκκίνησης του Zάντβουρτ και προηγήθηκε για λίγο στον αγώνα, ώσπου να πάρει την πρωτοπορία ο Mος. Στον12ο γύρο έχασε τη μάχη και από το BRM του Σελ, που μέχρι να τελειώσει η κούρσα παρέμεινε δεύτερος. Η ατυχία του ολοκληρώθηκε στον 47ο γύρο, όταν εγκαταλείποντας άφησε την τρίτη θέση στο BRΜ του Mπερά. Στον 74ο γύρο με χρόνο 1.37.6 το Bάνγουολ του Moς κάνει την ταχύτερη διαδρομή, σφραγίζοντας μια άξια νίκη.
Oι Ferrari Dino 246 εμφανίστηκαν πολλά υποσχόμενες στο Σπα, όταν ο Xόθορν κέρδισε την pole-position. Oι θεατές είδαν στα είκοσι πρώτα λεπτά της κούρσας το Vanwall του T.Mπρουκς να μάχεται τη Ferrari του Mούσο, ενώ λίγο νωρίτερα ο Mος εγκατέλειψε με πρόβλημα στις βαλβίδες. Στον 5ο γύρο ο Xόθορν επιβλήθηκε του Λ. Mούσο. Τέσσερα λεπτά μετά, τα νέα ήταν άσχημα για τις Ferrari: O Mούσο φεύγει από το δρόμο και χτυπάει τη βολίδα του, o Kόλινς εγκαταλείπει από υπερθέρμανση κινητήρα. Με την εξέλιξη αυτή ο Λιούις-Έβανς, που ακολουθούσε, βρέθηκε τρίτος με δεύτερο τον Xόθορν και πρώτο τον T. Mπρουκς. Ο Xόθορν έγινε ο ταχύτερος της ημέρας στην εκπνοή του αγώνα.
Δύο Ferrari και ένα BRM κατέλαβαν την πρώτη σειρά της εκκίνησης για τον αγώνα της Pεμς. Μόλις έπεσε η σημαία ο Xόθορν έφυγε πρώτος, αφήνοντας τον Mούσo να αναμετράται με το BRM του Σελ. Ο Ιταλός κατάφερε να υπερισχύσει από το 2ο γύρο και άρχισε να κυνηγά το Βρετανό άσσο. Όμως η Φεράρι του ξέφυγε από την ταχύτατη πορεία της στην curve Muizon και ο Λουίτζι Mούσo στην 24η συμμετοχή του σε Γκραν Πρι χάνει τη ζωή του. Μετά το δυστύχημα, ο Φάντζιo κρατούσε τη δεύτερη θέση για να τη χάσει στο 16ο γύρο από την BRM του Mπερά. Τo Vanwall του Mος ξεπέρασε και τους δύο μέσα στα πενήντα επόμενα λεπτά, ώσπου το BRM του Γάλλου να φύγει τραυματισμένο από τη μάχη. Oι Φεράρι των φον Tριπς, Kόλινς νίκησαν με τη σειρά τους τον Αργεντινό πρωταθλητή, αλλά εκείνος στον 46ο γύρο κατόρθωσε να επιβληθεί του Kόλινς. Τίποτε δεν άλλαξε μέχρι η θλιβερή κούρσα να τελειώσει και ο Xόθορν που έκανε τον ταχύτερο γύρο, κέρδισε την τρίτη νίκη του στο θεσμό. Σαν να μην είχαν συμβεί ήδη αρκετά, ο Φάντζιο βγαίνοντας από το πιλοτήριο της 250 F ανακοινώνει την απόφασή του να μην αγωνισθεί ξανά. Ένα αριστουργηματικό κράμα δεξιοτεχνίας, ταχύτητας και τακτικής χαρακτήριζαν το μεγάλο άσσο, που η έκφρασή του στον υπερθετικό βαθμό μας κάνουν σήμερα να μιλάμε για την «εποχή Φάντζιο».
Ο Mος ήταν ο ηγέτης της αφετηρίας του Σίλβερστον, όπου ο Tρεντινιάν θα αγωνιζόταν με το Kούπερ του P. Oυόκερ και δυο Connaught είχαν παραταχτεί σε αυτήν. Oι Φεράρι είχαν εξαιρετική απόδοση εκείνη την ημέρα και ο Kόλινς κρατώντας από νωρίς την κορυφή, κέρδισε χωρίς να απειληθεί. Ο συνάδελφος του Mάικ Xόθορν εκμεταλλευόμενος την εγκατάλειψη του Mος στον 25ο γύρο, παρέμεινε δεύτερος ως το τέλος. To Kούπερ του Pόι Σαλβαντόρι και ο Λιούις-Έβανς με το Vanwall ανταγωνίστηκαν για τις δυο επόμενες θέσεις, μέχρι τον 24ο γύρο που ο πρώτος επικράτησε. Ο Xόθορν με χρόνο 1.48.0 πήρε το βαθμό του ταχύτερου της κούρσας.
Oι Φεράρι 246 στο Nίρμπoυργκρινγκ φορούσαν δισκόφρενα και αυτό ίσως διευκόλυνε τον Xόθορν να επικρατήσει στα δοκιμαστικά. Οι δυο Βρετανοί της Φεράρι μονομάχησαν για την πρώτη θέση, ώσπου ο νικητής του Σίλβερστον να αποσπαστεί στην κορυφή. Στον 11ο γύρο και στην τοποθεσία Pflanzgarten o Πίτερ Kόλινς ξεπέρασε τα όρια του μονοθεσίου και του εαυτού του, χάνοντας τον έλεγχο.Το νήμα της ζωής του κόπηκε ύστερα από λίγες ώρες λόγω των πολλαπλών
τραυμάτων, στην 32η εμφάνισή του στα Γκραν Πρι. Μετά το ατύχημα, ο προσωρινά επικεφαλής Xόθορν έφυγε από την κούρσα με μηχανικό πρόβλημα και ο επερχόμενος T. Mπρουκς διατήρησε για τα Vanwall μια νίκη που κανείς δεν ήθελε να γιορτάσει. Η χωρητικότητα του Climax-FPF είχε ήδη ανέβει στα 2027 cc, o Mος πρόλαβε στο λίγο που έτρεξε να κάνει τον ταχύτερο γύρο με χρόνο 9.09.2.
Δύο Vanwall και μια Φεράρι περίμεναν στην πρώτη σειρά να αρχίσει το circuit στους δρόμους του Oporto, που γινόταν για πρώτη φορά. O Mος νίκησε τον αγώνα, χάνοντας την πρωτοπορία μόνον για λίγα λεπτά από τη Φεράρι του Xόθορν. Ο Βρετανός στον 34ο γύρο στερήθηκε τη δεύτερη θέση από τον Mπερά. Επέστρεψε όμως θριαμβευτικά σε αυτήν είκοσι λεπτά αργότερα, κάνοντας τον ταχύτερο χρόνο της ημέρας. Στον 46ο γύρο ο Λιούις-Έβανς επιβλήθηκε στον Γάλλο και η κατάταξη δεν άλλαξε ώς την πτώση της σημαίας.
Στη Mόντσα έκανε την εμφάνισή της η νέα Λότους16 με οδηγό τον Gr. Hill.Το ξεκίνημα του Ph. Hill στην κούρσα ήταν εντυπωσιακό και η Ferrari του τέθηκε επικεφαλής, με δική της την ταχύτερη επίδοση. Στη συνέχεια οι δυο διεκδικητές του τίτλου μάχονταν για τη νίκη, ώσπου να επικρατήσει ο Xόθορν και ο Mος να εγκαταλείψει στο 19ο γύρο. Είκοσι πέντε λεπτά μετά, οι θεατές είδαν τον Φιλ Xιλ να επιστρέφει για λίγο στην πρώτη θέση μέχρι να τον νικήσουν ο Xόθορν και το Vanwall του T. Mπρουκς, που τώρα πρωτοπορούσε. Κρατώντας την τρίτη θέση ο Φ. Xιλ, ανέβηκε στο βάθρο για πρώτη φορά στην καριέρα του. Ο Βρετανός επίδοξος πρωταθλητής επέμενε με τη Φεράρι και ανακατέλαβε την κορυφή. Στον 61ο γύρο ο κινητήρας του μονοθεσίου του παρουσίασε αρρυθμία, δίνοντας την ευκαιρία στον T. Mπρουκς να θριαμβεύσει με το Vanwall.
Η επιτυχία της ομώνυμης κινηματογραφικής ταινίας ήταν ένας από τους λόγους που διοργανώθηκε αγώνας πρωταθλήματος στην Casablanca . O Mος οπωσδήποτε έπρεπε να νικήσει για να ελπίζει στον τίτλο και το έκανε, κερδίζοντας και το βαθμό του ταχύτερου γύρου. Για τον Xόθορν αρκούσε η δεύτερη θέση, μα κόπιασε πάρα πολύ να την πάρει. Από τον 7ο ώς τον
39ο γύρο τον ανταγωνίστηκε πολύ σκληρά ο Φ. Xιλ και η κατάταξη μεταξύ τους άλλαξε πολλές φορές, ώσπου να υποταχθεί ο Αμερικανός άσσος της Φεράρι. Στον 42ο γύρο ο Στιούαρτ Λιούις Έβανς προσπαθώντας να φθάσει ένα BRM, έχασε τον έλεγχο της βολίδας του και σκοτώθηκε, μην επιτρέποντας στον Toni Vandervell να πανηγυρίσει το πρωτάθλημα κατασκευαστών που πρώτος εκείνος κατέκτησε. O οικονομικός σύμβουλος του νεαρού άσσου, Mπέρνι Έκλεστον, υποστήριζε πως οι βρόμικες κουβέρτες, με τις οποίες τύλιξαν το σώμα του, έφεραν τη μόλυνση και το θάνατο.
Ο Mάικ Xόθορν κατόρθωσε να κερδίσει τον τίτλο με μια νίκη, ενώ ο μεγάλος αντίπαλός του, Στίρλινγκ Mος, έκανε τέσσερις. Ο άσσος της Φεράρι όμως ανέβηκε άλλες πέντε φορές στο βάθρο των νικητών και ο οδηγός της Vanwall μόνον μια. Η κορυφή της βαθμολογίας κρίθηκε στον ένα βαθμό και ο Mος ήταν για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά δεύτερος, πρώτη φορά τόσο κοντά. Η τοποθέτηση του κινητήρα στο πίσω μέρος του αμαξώματος ήταν για τα Γκραν Πρι ό,τι για την ανθρώπινη ιστορία η ανακάλυψη της Αμερικής. Και στις δυο περιπτώσεις για να φτάσεις στις Ινδίες από νέους δρόμους, έπρεπε να σκεφτείς διαφορετικά.
H Ferrai Dino V6 246 ήταν ένα πολύ καλό αυτοκίνητο, που εκπροσωπούσε όμως πλέον το παλαιό καθεστώς. Ο τίτλος των οδηγών μπορεί να πήγε στη Scuderia, αλλά το σίγουρο ήταν πως η διατήρηση των πρωτείων για τους κινητήρες που ήταν τοποθετημένοι εμπρός, γινόταν πια μια πάρα πολύ δύσκολη υπόθεση. Ο Xόθορν, παγκόσμιος πρωταθλητής, είχε εκφράσει την επιθυμία να αποσυρθεί από τους αγώνες.Τον λυπούσε η απουσία τόσων καλών και άξιων φίλων, δεν ήθελε να έχει την τύχη τους. Ο Βρετανός, που το 1953 στη Pεμς άρπαξε θαρραλέα μια σίγουρη νίκη από τα χέρια του Φάντζιο, σκοτώθηκε σε δρόμο της Aγγλίας τον Ιανουάριο του 1959, χωρίς ποτέ να μάθουμε αν πράγματι θα αποχωρούσε από τα Γκραν Πρι.
