Κατάσταση εκτάκτου ανάγκης

Την ώρα που διαβάζεις αυτές τις γραμμές, έχει παρέλθει το κρίσιμο ορόσημο της 30ής Ιουνίου, οπότε έληγε η δανειακή σύμβαση, και εσύ ξέρεις πολύ καλά -ενδεχομένως στο ίδιο σου το πετσί- τι έχει απογίνει με όλο αυτό το θρίλερ της διαπραγμάτευσης. Αντιθέτως, την ώρα που εγώ τις γράφω, δέκα μέρες νωρίτερα, τελώ εν πλήρει συγχύσει και δεν έχω ιδέα για το τι πρόκειται να συμβεί – αυτή είναι η αλήθεια.

Θα έπρεπε λοιπόν καλύτερα να αγνοήσω το θέμα και να μιλήσω για άλλα. Αλλά βέβαια δε γίνεται να το αγνοήσω, ζούμε ιστορικές στιγμές, ο πολιτικός χρόνος έχει πυκνώσει απίστευτα – τόσο, που μπορείς να τον κόψεις με το μαχαίρι. Και μπορεί εσύ ή εγώ να έχουμε άγνοια κινδύνου ή ανοσία σε σχέση με το τι πρόκειται να συμβεί, αλλά είναι και τα παιδιά μας στη μέση, που πρόκειται να ζήσουν για πολλά χρόνια μέσα σε αυτόν τον κόσμο που θα διαμορφώσει η συμφωνία (ή η διαφωνία) με τους εταίρους και τους πιστωτές.

Είναι πολύ δύσκολο για έναν σχολιαστή που σέβεται την υπογραφή του να μιλήσει αυτές τις μέρες. Κοιτάζω γύρω μου διάφορους που «έχουν καλές πηγές» και «ξέρουν τα παρασκήνια» να μιλούν με βεβαιότητες, κι έπειτα από λίγο να διαψεύδονται, αλλά να μην το βάζουν κάτω. Προσωπικά προσπαθώ όσο γίνεται να μην πέφτω στην παγίδα, γράφω μόνο για αυτά που ξέρω, κι όταν δεν ξέρω προτιμώ να δηλώνω την άγνοιά μου.

Το πρόβλημα είναι ότι βιώνουμε την εξέλιξη ενός διεθνούς ψυχολογικού πολέμου, «ΨΠ», σύμφωνα με τη στρατιωτική κωδικοποίηση. Δεν επιλέγω τυχαία τον όρο, τον χρησιμοποιώ με την αμιγώς στρατιωτική έννοιά του: παραπληροφόρηση, παρελκυστικές τακτικές, διασπορά ψευδών ειδήσεων, προσπάθεια να πληγεί το ηθικό στις γραμμές του αντιπάλου, συνεχείς απόπειρες εκμετάλλευσης των εσωτερικών αντιθέσεών του, εξάντληση των ηθικών αλλά και των υλικών αποθεμάτων του. Αυτή είναι η συνθήκη μέσα στην οποία ζούμε.

Κακό και κακό σενάριο

Δεν υπάρχουν καλά και κακά σενάρια σε αυτήν την ταινία – μόνο κακά. Παρά, όμως, την πολυπλοκότητα της περίστασης, προσωπικά δε διακρίνω παρά μόνο δύο:

– Το ένα είναι η επώδυνη συμφωνία. (Επί τη ευκαιρία, ας αναφέρω ότι απορρίπτω τον όρο «έντιμη συμφωνία». Σε διαπραγματεύσεις αυτού του επιπέδου, το στοιχείο της ηθικολογίας δεν έχει θέση. Όχι γιατί εμείς είμαστε εξ ορισμού έντιμοι και οι αντίπαλοι εξ ορισμού άτιμοι, όπως έχω ακούσει ορισμένους δημοσιολογούντες να διακηρύσσουν. Δεν υπάρχουν τέτοιες κατηγοριοποιήσεις στη διεθνή πολιτική, υπάρχουν δομές, διαδικασίες, συσχετισμοί δύναμης, συμφέροντα.) Επώδυνη συμφωνία σημαίνει συμφωνία που παρατείνει την ύφεση και τις πολιτικές εσωτερικής υποτίμησης. Σημαίνει επίσης δύσκολα διαχειρίσιμη συμφωνία, υπό την έννοια ότι εξ ορισμού θα αφίσταται τόσο από τις προεκλογικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης όσο και από τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Αλλά πρέπει να το πάρουμε απόφαση: στη σημερινή συγκυρία, ανώδυνη συμφωνία -ανώδυνες λύσεις γενικότερα- δεν υφίσταται.

– Το δεύτερο σενάριο ΔΕΝ πιστεύω πως είναι «Η Ρήξη», παρά την επίμονη σχετική παραφιλολογία. Πρόκειται για μύθευμα, για μια άρνηση της πραγματικότητας, που δεν οδηγεί πουθενά. Δε θεωρώ τυχαίο το γεγονός ότι πολλοί ομιλούν για τη ρήξη, αλλά ελάχιστοι έχουν κάνει τον κόπο να την περιγράψουν, και αυτοί είναι ουσιαστικά θιασώτες μιας άλλης αφήγησης, που ουδεμία σχέση έχει με τις διατυπωμένες επιθυμίες του ελληνικού λαού αλλά και με τις δεσμεύσεις της κυβέρνησης. Κατά τη γνώμη μου, λοιπόν, δεν υπάρχει πεδίο, πιθανότητα, ενδεχόμενο αυτού που αναφέρεται ως «Ρήξη». Προτιμώ να το πω με το πραγματικό του όνομα: η εναλλακτική λύση στην επώδυνη συμφωνία είναι η πλήρης κατάρρευση, η επιστροφή σε έναν οικονομικό και πολιτικό μεσαίωνα που είναι δύσκολο να διανοηθείς και να περιγράψεις, και που καλό θα ήταν να τον αποφύγουμε.

Καλοκαιρινά μπουρίνια

Αφού είπαμε να δούμε την πραγματικότητα κατάματα, ας μελετήσουμε λίγο και την ευρύτερη εικόνα, πέρα από τις διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές. Καλοκαιρινές μέρες που 'ναι, η χώρα αγωνιά, μεταξύ πολλών άλλων, για την πορεία των τουριστικών κρατήσεων. Και μερικοί, πάντως όχι όλοι, σκέφτονται επίσης σε ποια παραλία θα πάνε να αράξουν.

Την ίδια ώρα, ωστόσο, στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου πάλλεται ένα άλλο είδος κινητικότητας. Οι προσφυγικές ροές εδώ, όπως και σε όλη τη Μεσόγειο, εντείνονται. Όχι γιατί η Τασία Χριστοδουλοπούλου και ο ΣΥΡΙΖΑ κλείνουν το μάτι στους πρόσφυγες και τους μετανάστες, όπως υποστηρίζει η αφήγηση συντηρητικών και ρατσιστικών κύκλων, αλλά γιατί απλούστατα η κατάσταση στη Μέση Ανατολή (και στη Βόρεια Αφρική) έχει επιδεινωθεί δραματικά. Η πίεση εντείνεται, οι γεωπολιτικές ισορροπίες αλλάζουν, η περιοχή αποσταθεροποιείται. Δείτε τι γίνεται και στην Τουρκία, όπου το πολιτικό σκηνικό αλλάζει άρδην. Ζούμε σε έναν κόσμο επικίνδυνο, οι απειλές πολλαπλασιάζονται και χτυπούν από πολλές πλευρές και με ετερόκλητους τρόπους την πόρτα της Ευρώπης, όπως αποδεικνύεται σε άλλο γεωγραφικό πλάτος, και από την κρίση της Ουκρανίας.

Δε θέλω να τρομάξω κανέναν, αλλά κατά τη γνώμη μου ζούμε σε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης, όσο κι αν κάνουμε πως δεν το καταλαβαίνουμε και προσπαθούμε να διατηρήσουμε μια κανονικότητα στη ζωή μας, μαθαίνοντας να συμβιώνουμε με την οικονομική κρίση. Αλλά και η Ευρώπη δεν πάει πίσω – αυτήν τη συλλογική εθελοτυφλία κινδυνεύουμε να πληρώσουμε όλοι.

Ζούμε σε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης σημαίνει ότι πρέπει να πάρουμε μέτρα εκτάκτου ανάγκης, και όχι απλώς να δίνουμε μάχες οπισθοφυλακής για μισθούς και συντάξεις, για τοκοχρεολύσια και δημοσιονομικούς δείκτες, ενώ οι βάσεις πάνω στις οποίες στηρίζονται όλα αυτά, οι γεωπολιτικές, οι οικονομικές, αλλά επίσης οι δημογραφικές και οι περιβαλλοντικές, αποσυντίθενται κάτω από τα πόδια μας.

Το ζήτημα δεν είναι αν θα ληφθούν μέτρα εκτάκτου ανάγκης – τελικά δε θα μπορέσουμε να κάνουμε αλλιώς. Το ζήτημα για μένα είναι αν θα τα πάρουμε με όρους δημοκρατίας, σύντομα, με τη θέλησή μας, με την ενεργό συμμετοχή μας και με κοινωνικό έλεγχο, ή αν θα αφεθούμε για άλλη μία φορά στη μοίρα μας και θα αφήσουμε άλλους να πάρουν τα μέτρα εκτάκτου ανάγκης για λογαριασμό μας, με μεθόδους αυταρχικές και αδιαφανείς.

Αυτό είναι, πιστεύω, το πραγματικό δίλημμα. Όπου και να βρεθούμε αυτές τις μέρες, σε μακρινές ή σε κοντινές παραλίες, σε πισίνες, στο χωριό μας ή απλώς στο σπίτι μας όσοι δεν έχουμε μία για διακοπές και χωριό δεν υπάρχει, ας το σκεφτούμε καλύτερα.

Έμποροι των Συνόρων

Του Απόστολου Φωτιάδη, εκδόσεις Ποταμός

Υπάρχουν άλυτα προβλήματα; Στα μαθηματικά ναι. Υπάρχουν προβλήματα στα οποία δεν έχει βρεθεί λύση. Υπάρχουν επίσης προβλήματα όπου έχει αποδειχθεί απολύτως ότι λύση δεν είναι δυνατόν να υπάρξει. Στη ζωή συχνά το ξεχνάμε αυτό και αντιδικούμε με μεγάλο φανατισμό γύρω από τη λύση προβλημάτων τα οποία απλώς είναι… άλυτα! Είμαι βαθύτατα πεπεισμένος ότι ένα από αυτά είναι το μεταναστευτικό.

Ακούγονται συχνά διάφορες ανοησίες, για ποσόστωση των εισαγόμενων μεταναστών με βάση τις ανάγκες της οικονομίας, για έλεγχο των συνόρων, για τείχη στη στεριά και για εντατικές περιπολίες στη θάλασσα, για αποθάρρυνση της έλευσης νέων μεταναστών εφόσον «κάνουμε το βίο αβίωτο» στους ήδη αφιχθέντες και διάφορα άλλα ουτοπικά, αν όχι σκοπίμως παραπλανητικά.

Η αλήθεια είναι ότι τις μεταναστευτικές ροές τις δημιουργούν και τις μεταβάλλουν οι άνεμοι της ιστορίας, αποτελούν κοινωνικό φαινόμενο ισοδύναμο με τα πιο δραστικά φυσικά φαινόμενα. Δεν μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα για να εμποδίσεις το σεισμό, τη φωτιά, την πλημμύρα, τις θύελλες και τις τρικυμίες. Μπορείς μόνο να τα διαχειριστείς. Ως λαός μεταναστευτικός, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, θα έπρεπε να τα ξέρουμε αυτά.

Ειδικά οι δυτικοί άνθρωποι θα έπρεπε να διακρίνουν και μια νομοτέλεια πίσω από όλα αυτά τα φαινόμενα, όταν συχνά πυκνά αναστατώνουν διάφορες περιοχές του πλανήτη για γεωστρατηγικούς ή για οικονομικούς λόγους, κι έπειτα παρατηρούν έντρομοι τα θύματα της αναστάτωσης να σπεύδουν στο κατώφλι τους.

Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε μια έξαρση του φαινομένου με κύματα μεταναστών, αλλά κυρίως προσφύγων, από τα μέτωπα της Συρίας, από τη Λιβύη και την υποσαχάρια Αφρική.

Τι κάνει η Ευρώπη απέναντι σε όλα αυτά; Πολύ περισσότερα, πάντως, από όσα εμείς ως πολίτες της μαθαίνουμε – και σχεδιάζει πολύ περισσότερα. Αυτή είναι η εικόνα που αποκαλύπτει το εξαιρετικό βιβλίο του δημοσιογράφου Απόστολου Φωτιάδη, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ποταμός υπό τον τίτλο «Έμποροι των συνόρων», που παραφράζει εύστοχα τον Παπαδιαμάντη.

Ένα εξαντλητικό ρεπορτάζ γύρω από την κρυφή διπλωματία και το πάρτι των εξοπλισμών που εξελίσσονται κάτω από τα ανυποψίαστα βλέμματα των Ευρωπαίων πολιτών.

Τα προσωπικά μου συμπεράσματα από την ανάγνωση του βιβλίου είναι ότι το πρόβλημα είναι άλυτο, στο βαθμό που οι επιθυμίες των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και των Βρυξελλών έρχονται σε άμεση αντίθεση τόσο με τη διεθνή νομοθεσία όσο και με τη φυσική ροή των πραγμάτων, ή αλλιώς με την κοινή λογική. Ακροβατεί λοιπόν η Ευρώπη υποκριτικά ανάμεσα στη δυναμική των μεταναστευτικών ροών και σε μια μάταιη στρατηγική αποτροπής τους, η οποία επιπλέον συγκρούεται συστηματικά με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Θα ήταν ωστόσο λάθος να υποθέσει κανείς ότι η Ευρώπη δεν κάνει τίποτα για το πρόβλημα. Η εντύπωση αυτή δημιουργείται μόνο και μόνο επειδή οι περισσότερες σχετικές κινήσεις γίνονται μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και, πολύ περισσότερο, από το δημόσιο διάλογο, με μόνο ορατό αποτέλεσμα την άρνηση των χωρών του Βορρά να συμφωνήσουν στον επιμερισμό των συνεπειών.

Οι γραφειοκράτες της ΕΕ, λοιπόν, κινούνται στο ημίφως, δημιουργώντας σειρά οργανισμών και υπηρεσιών που ασχολούνται με το μεταναστευτικό. Προωθούν μεθοδικά τη στρατιωτικοποίηση των ευρωπαϊκών συνόρων, παίζοντας με χιλιάδες ζωές στην γκρίζα ζώνη μεταξύ ανθρωπιστικής ρητορείας και πολιτικών αποτροπής. Και, πάνω απ’ όλα, πίσω από δήθεν ανθρωπιστικά προσχήματα στήνουν ένα γιγαντιαίο σύστημα ηλεκτρονικής επιτήρησης, με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και με σοφιστικέ λογιστικά αμφιβόλου αποτελεσματικότητας, το οποίο προφανώς παραβιάζει σειρά ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων – και όχι μόνο των μεταναστών. Την ίδια ώρα πυροδοτούν ένα εξοπλιστικό πάρτι εκατομμυρίων, στο οποίο παρακάθεται όλη η διεθνής βιομηχανία οπλικών συστημάτων, όχι μόνο η ευρωπαϊκή, αλλά επίσης η αμερικανική και η ισραηλινή.

Και εμείς δεν παίρνουμε χαμπάρι (εκτός αν πέσει στα χέρια μας το άκρως αποκαλυπτικό και ντοκουμενταρισμένο βιβλίο «Έμποροι των συνόρων»)…

1984

Δεν ξέρω αν έχετε παρατηρήσει ότι στα δελτία ειδήσεων της τηλεόρασης παίζονται, σχεδόν σε καθημερινή βάση, «παράξενα», «σπάνια» ή «θεαματικά» βιντεάκια από όλο τον κόσμο, που οι συντάκτες τους αλιεύουν από το Διαδίκτυο. Μωρά που πέφτουν από μπαλκόνια στην τύχη και σώζονται ως εκ θαύματος, περιπολικό σε κάποια δυτική πολιτεία των ΗΠΑ που το καταπίνει μια τρύπα στην άσφαλτο, απελπισμένο άτομο στην Ινδία που απειλεί να πέσει από ψηλό κτίριο και τελικά πείθεται να υπαναχωρήσει, σφοδρές συγκρούσεις αυτοκινήτων σε διασταυρώσεις, άλλα που μπουκάρουν κατά λάθος σε πιτσαρίες των οποίων οι πελάτες διασώζονται ως εκ θαύματος, και ούτω καθεξής.

Ο κοινός παρονομαστής των περισσότερων από αυτά τα βίντεο είναι μια κάμερα η οποία συνέλαβε συμπτωματικά τη σπάνια εικόνα.

Συμπτωματικά ναι, αλλά όχι τυχαία. Ο τεράστιος όγκος όλων αυτών των βίντεο δεν οφείλεται σε κάποια συνωμοσία του σύμπαντος, αλλά στον απλούστατο λόγο ότι, με διάφορα προσχήματα, οι κάμερες ελέγχουν πλέον εκατομμύρια σημεία σε όλο τον πλανήτη. Κάμερες σε τράπεζες, σε δρόμους και σε διασταυρώσεις για λόγους διαχείρισης της κυκλοφορίας, σε πλατείες και σε αξιοθέατα, σε εισόδους πολυκατοικιών, σε καταστήματα, σε παιδικά δωμάτια, σε σχολεία. Κάμερες ενσωματωμένες σε παρμπρίζ αυτοκινήτων. Η συνηθισμένη δικαιολογία είναι βέβαια η ασφάλεια -χα, αυτή η ασφάλεια-, και αμέσως μετά η διαχείριση της κυκλοφορίας, ή απλώς το «φαν».

Εμένα πάντως δε μου βγάζεις από το μυαλό ότι ένας από τους σκοπούς που αυτά τα βιντεάκια διοχετεύονται συστηματικά στο Διαδίκτυο δεν έχει να κάνει μόνο με το σύνδρομο της κλειδαρότρυπας, που είναι πάντα ισχυρό. Ένας άλλος λόγος είναι ότι με αυτόν τον τρόπο επιχειρούν να μας εξοικειώσουν με την ανεξέλεγκτη χρήση των καμερών, να νομιμοποιήσουν αυτούς τους γιγαντιαίους αλλά διάσπαρτους μηχανισμούς παρακολούθησης, που λειτουργούν 24 ώρες το 24ωρο, 365 ημέρες το χρόνο.

Φυσικά, για τους αναγνώστες του Αντιλόγου ουδεμία έκπληξις, είναι κάτι που φώναζε από αυτές ακριβώς τις σελίδες εδώ και 15-20 χρόνια ο Κώστας Καββαθάς, με τη διορατικότητα και την «εμμονικότητα» που τον χαρακτηρίζουν. Και εμείς διαβάζαμε και ξαναδιαβάζαμε – και σκεφτόμασταν ότι μάλλον τα παραλέει…

«Οι Αιρετικοί»

Του Λεονάρδο Παδούρα, Εκδόσεις Καστανιώτη

Αμέσως μετά τον πόλεμο, και για αρκετά μεγάλο διάστημα, ο δυτικός άνθρωπος είχε πειστεί ότι τα πράγματα θα πηγαίνουν συνεχώς προς το καλύτερο, ότι η ευημερία θα αυξάνεται συνεχώς και ότι η πρόοδος είναι δεδομένη, έστω και με κάποιες μικρές υποχωρήσεις στο ενδιάμεσο.

Από τη δεκαετία του '70 άρχισαν να εκδηλώνονται κάποιες καπιταλιστικές κρίσεις, αλλά και αυτό δεν του άλλαξε την εντύπωση. Απλώς ο δυτικός άνθρωπος καθησύχασε τον εαυτό του, διαπιστώνοντας ότι οι κρίσεις είχαν μια κυκλικότητα, και μετά την υπέρβασή τους τα πράγματα περνούσαν σε ένα ανώτερο επίπεδο ευημερίας και το γενικό σχήμα επιβεβαιωνόταν.

Βαδίζουμε ωστόσο ήδη στον πέμπτο χρόνο της κρίσης, και όλα δείχνουν ότι η περιπέτεια θα πάει μακριά. Δε θα 'θελα να κάτσω να περιγράψω τι θα συμβεί, δεν το ξέρω κιόλας. Προτιμώ να δώσω το λόγο στον αγαπημένο Κουβανό συγγραφέα Λεονάρδο Παδούρα, πάντα ευαίσθητο δέκτη των κοινωνικών κραδασμών στη χώρα του. Στο τελευταίο του βιβλίο, «Οι Αιρετικοί» (εκδόσεις Καστανιώτη), ο ήρωάς του, ο πρώην αστυνομικός Μάριο Κόντε, κάνει έναν απολογισμό της εικοσαετούς κρίσης που γνώρισε η γενιά του έπειτα από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τη σκλήρυνση του αμερικανικού εμπάργκο, γεγονότα που συνέπεσαν με την έναρξη της λεγόμενης «Periodo Especial» (Ειδική Περίοδος). Ο Μάριο Κόντε μας παίρνει απ' το χεράκι και μας ξεναγεί στις ατραπούς μιας Αβάνας οικονομικά και ψυχολογικά υφεσιακής. Ίσως αυτές ακριβώς οι αναλογίες με το χειμαζόμενο ευρωπαϊκό Νότο να οδήγησαν στην πρόσφατη βράβευση του Παδούρα με το ισπανικό λογοτεχνικό βραβείο «Πριγκίπισσα των Αστουριών».

«… Εκείνη την εποχή άρχισε να αλλάζει, και μάλιστα πολύ, και η χώρα στην οποία ζούσαν. Η ψευδαίσθηση της σταθερότητας και του μέλλοντος κατέρρευσε όταν άρχισαν να πέφτουν τείχη ή ακόμα και κράτη φιλικά και αδελφά, και αμέσως ήρθαν εκείνα τα σκοτεινά και μίζερα χρόνια των αρχών της δεκαετίας του 1990, όταν οι προσδοκίες είχαν περιοριστεί στο να κατορθώνει κανείς την πιο χυδαία επιβίωση. Η συλλογική ένδεια, το εθνικό ταπί…

Με την κατοπινή κοπιαστική ανάκαμψη, η χώρα δεν μπόρεσε να γίνει ξανά αυτό που είχε επιδιώξει να γίνει. Όπως ακριβώς δε θα μπορούσαν πια κι εκείνοι να γίνουν. Η χώρα έγινε πιο πραγματική και πιο σκληρή, και εκείνοι έγιναν πιο απογοητευμένοι και πιο κυνικοί. Και, επιπλέον, έγιναν και πιο γέροι, ένιωθαν πιο κουρασμένοι. Πάνω απ' όλα, όμως, είχαν αλλοιωθεί δύο αντιλήψεις: εκείνη που είχε η χώρα για αυτούς και εκείνη που είχαν αυτοί για τη χώρα. Έμαθαν με πολλούς τρόπους πως ο προστατευτικός ουρανός στον οποίο τους είχαν κάνει να πιστέψουν, για τον οποίο είχαν δουλέψει και είχαν υποστεί στερήσεις και απαγορεύσεις στο όνομα ενός καλύτερου μέλλοντος, είχε ξοδευτεί τόσο πολύ, που δεν μπορούσε πια ούτε καν να τους προστατέψει έτσι όπως τους είχαν υποσχεθεί, και τότε εκείνοι κοίταξαν από απόσταση έναν τόπο ρημαγμένο και ανοίκειο και αφοσιώθηκαν στο να φροντίζουν, τρόπος του λέγειν, τη ζωή και τη μοίρα τη δική τους, καθώς και των πιο αγαπημένων τους ανθρώπων. Εκείνη η διαδικασία, τραυματική και επώδυνη εκ πρώτης όψεως, υπήρξε, στην πραγματικότητα και στην ουσία της, απελευθερωτική, και για τις δύο πλευρές. Η πλευρά η δική τους απέκτησε τη βεβαιότητα πως γνώριζαν ότι σε τελική ανάλυση ήταν πολύ πιο μόνοι, αλλά και το όφελος ότι ταυτόχρονα ένιωθαν πως ήταν πιο ελεύθεροι και κύριοι του εαυτού τους. Και της ένδειάς τους. Και της έλλειψης κάθε προσδοκίας για ένα μέλλον που, για να τα κάνει όλα πιο ζοφερά, ήξεραν πως θα ήταν χειρότερο…».

Μια πληγή που κλείνει

Και, μιας και ο λόγος περί Κούβας, νιώθω αληθινή συγκίνηση για την εξομάλυνση των σχέσεών της με τις ΗΠΑ, με αυτόν τον κύκλο που κλείνει στην Καραϊβική ανάμεσα στον τοπικό Δαβίδ και τον Γολιάθ, τις δύο γειτονικές χώρες, τη μικρή και τη μεγάλη, που τόσα χρόνια βρέθηκαν αντιμέτωπες απειλώντας τη διεθνή ειρήνη, με Πόλεμο των Χοίρων και με σοβιετικούς πυραύλους, με εμπάργκο και με την κουβανική παροικία των αυτοεξόριστων στο Μαϊάμι.

Το αμερικάνικο όνειρο εναντίον του κουβανικού, οι απανωτοί θρίαμβοι των Κουβανών επί των Αμερικανών στο μπέιζμπολ, εθνικό σπορ των ΗΠΑ, το αθλητικό μέγεθος του Αλμπέρτο Χουαντορένα και η υπεροχή του Χαβιέ Σοτομαγιόρ, το παράδοξο του Γκουαντάναμο, μια αμερικανική φυλακή -και τι φυλακή- σε κουβανικό έδαφος, οι νύχτες της Αβάνας, η κραταιά βιομηχανία των πούρων, οι αποτυχημένες καμπάνιες για την αύξηση της παραγωγής ζαχαροκάλαμου, το μετέωρο άλμα του Τσε Γκεβάρα και οι μακροσκελείς ομιλίες του προέδρου Κάστρο, οι νότες των γηραιών βιρτουόζων του Buena Vista Social Club. Ένας κύκλος που άνοιξε τόσο οικτρά επί προέδρου Τζον Κένεντι και κλείνει επί Μπαράκ Ομπάμα.

Αλλά, τι κρίμα, ένα διεθνές μέτωπο μόλις επουλώνεται στον Ατλαντικό, και όμως τόσα άλλα ανοίγουν παντού στην υφήλιο, ανοιχτές πληγές που πυορροούν, γεωπολιτικά παίγνια που αγγίζουν ακόμα και τον ευρωπαϊκό πυρήνα, αναβιώσεις του Ψυχρού Πολέμου αλλά και φοβεροί φανατισμοί, θρησκευτικοί και όχι μόνο, που υψώνονται σε εκθετική βάση…

Η ελληνική πτυχή μιας σφαγής

Η 11η Ιουλίου είναι μια θλιβερή επέτειος. Πριν από ακριβώς είκοσι χρόνια, εκείνη τη μέρα έγινε η μεγάλη σφαγή της Σρεμπρένιτσα, ένα μεγάλο έγκλημα των σερβοβοσνιακών δυνάμεων σε βάρος 7.000-8.000 Βόσνιων μουσουλμάνων, στη μεγάλη πλειονότητά τους αμάχων. Η σφαγή της Σρεμπρένιτσα συγκλόνισε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς χαρακτηρίστηκε το χειρότερο έγκλημα πολέμου που σημειώθηκε μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην Ελλάδα πέρασε στο ντούκου, λόγω του φιλοσερβικού κλίματος που κυριαρχούσε εκείνη την εποχή.

Μια κρυφή πτυχή εκείνου του πολέμου, η συμμετοχή Ελλήνων εθελοντών (35-40 άτομα και τρεις αγνοούμενοι), ήρθε πρόσφατα στο φως με συγκλονιστικά ντοκουμέντα, με ονόματα και επώνυμα, με περισσότερες από εκατό φωτογραφίες και δέκα βίντεο, δημοσιεύματα στον ελληνικό Τύπο, καθώς και στοιχεία από τις σχετικές δίκες στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Η πιο συμπαγής παρουσία ήταν η «Ελληνική Εθελοντική Φρουρά» (ΕΕΦ), συγκροτημένη με πλήρη ιεραρχία – διοικητή, υποδιοικητή, αρχιλοχία και λοχία. Ελληνική συμμετοχή σημειώνεται και στο στυγερό 10ο Απόσπασμα Σαμποτάζ, την πιο ακραία μορφή παραστρατιωτικής δομής. Πολλοί από αυτούς ήταν αποδεδειγμένα στελέχη της Χρυσής Αυγής, ασχέτως αν αργότερα η οργάνωση επέλεξε να αφήσει στη σκιά αυτήν της τη δραστηριότητα. Δεν αποκλείεται να υπήρχαν και μισθοφόροι (όχι ότι το ένα αποκλείει απαραιτήτως το άλλο).

Η έρευνα φιλοξενείται στο site ΧYZ Contagion (xyzcontagion.wordpress.com/srebrenica/) και αποδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι «οι Έλληνες εθελοντές χρυσαυγίτες, φασίστες και άλλοι, ήταν παρόντες όλες τις ημέρες εκείνης της εβδομάδας των θηριωδιών στη Σρεμπρένιτσα. Όχι γενικά και αόριστα, απλά “στη Σρεμπρένιτσα” ή κάπου παραδίπλα, σε κάποιο τυχαίο σημείο μέσα στην πόλη. Ήταν παρόντες εκεί ακριβώς, στα χωράφια και στις αποθήκες και στα ποδοσφαιρικά γήπεδα, την ώρα που γίνονταν οι άγριες μαζικές εκτελέσεις δεμένων κρατουμένων και αιχμαλώτων, ακριβώς στα σημεία συγκέντρωσης και εξόντωσης των Βόσνιων Μουσουλμάνων, εκεί που πήγαιναν τους άντρες και τα αγόρια και κατόπιν άνοιγαν μαζικούς τάφους…».

Μια ντροπιαστική ελληνική συμμετοχή που δεν έχει αποτιμηθεί επαρκώς – μια πληγή ανοιχτή, με τους ενόχους να κυκλοφορούν ανάμεσά μας ατιμώρητοι, και την πολιτεία, τότε και τώρα, να κάνει τα στραβά μάτια.

Λεπτομέρειες

Θα σας πω μια πολύ μικρή καθημερινή ιστορία που δείχνει από έναν άλλο δρόμο γιατί είναι πολύ δύσκολο να πάμε μπροστά ως χώρα.

Εδώ και αρκετά χρόνια, από τότε που οι εποχές ήταν άλλες, είμαι πελάτης ενός συνδρομητικού καναλιού. Ο λόγος που έκανα τη θυσία να παρατείνω τη συνδρομή μου, παρά τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες, είναι οι μεταδόσεις του μπάσκετ, του οποίου είμαι φανατικός φίλος.

Να όμως που στο πιο κρίσιμο σημείο της χρονιάς, ενώ διεξαγόταν η τελική σειρά των play-off από την οποία αναδεικνύεται ο πρωταθλητής, μια πολύ δυσάρεστη έκπληξη με περίμενε. Ανοίγω την τηλεόραση λίγη ώρα πριν από την καθορισμένη έναρξη του παιχνιδιού, αλλά δεν το πετυχαίνω πουθενά, όπως επίσης καμία άλλη ένδειξη γύρω από τη διεξαγωγή του. Ψάχνω, ψάχνω, αλλά τίποτα. Αρκετή ώρα αργότερα, και αφού έχω εκνευριστεί και απογοητευτεί, ανακαλύπτω την αιτία: ο συγκεκριμένος αγώνας, όπως και οι δύο επόμενοι στους οποίους γηπεδούχος θα ήταν ο Ολυμπιακός, είχαν αιφνιδίως εκχωρηθεί στο αντίπαλο συνδρομητικό κανάλι.

Δεν είναι εποχή για τέτοια κόλπα, ούτε μπορεί ο κάθε τηλεθεατής να αλλάζει όποτε θέλει κανάλι, δεδομένου ότι αυτές οι συνδρομές είναι μακροχρόνιες. Το λιγότερο που μπορεί λοιπόν να περιμένει ο καθένας είναι να μη δέχεται αιφνιδιασμούς και καταχρηστικές συμπεριφορές, στις οποίες μάλιστα δεν του παρέχονται τρόποι αντίδρασης. Να μην αλλάζουν οι κανόνες καθ' οδόν, να νιώθει ο καταναλωτής ότι απολαμβάνει για τις υπηρεσίες που πλήρωσε από το υστέρημά του.

(Σε ένα άλλο επίπεδο, βέβαια, θα προτιμούσα να μην είχα δει αυτά τα παιχνίδια Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού. Θα προτιμούσα να μην είχαν παιχτεί ποτέ. Αλλά αυτή είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία…)

Η ΑΠΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

Πλάκα μας κάνουν οι tour operators! Δηλαδή, τι τον νοιάζει τον ξένο τουρίστα που θέλει να έρθει στην Ελλάδα το ενδεχόμενο να συμβεί στο μεταξύ κάποιο Grexit; Το πολύ πολύ να φτηνύνουν τα πάντα, και να αγοράσει με τα ίδια ευρώ ή δολάρια περισσότερα προϊόντα και υπηρεσίες. Ή και κανένα νησί, ακόμα…

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΙΧ

Αν-ασφάλεια

Να πας το αμάξι για σέρβις, να το περάσεις από το ΚΤΕΟ ή να του αλλάξεις τα λάστιχα, που έχουν καταντήσει σαν φαλακρό βουνό;

Να γεμίσεις το ρεζερβουάρ ή να πληρώσεις τα τέλη κυκλοφορίας; Και αν δεν έχεις μετά να βάλεις βενζίνη, ποιος ο λόγος να τα πληρώσεις τα ρημάδια τα τέλη; Πόσο θα σου κοστίσουν τα τέλη κυκλοφορίας και πόσο θα σου κόστιζε, τέλος πάντων, η απουσία αυτοκινήτου;

Αυτά είναι τα διλήμματα πολλών οδηγών στις δύσκολες μέρες που περνάμε, εκεί που κάποτε το θέμα ήταν αν θα βάλεις ζάντες αλουμινίου, μπάρες, μπαγκαζιέρα ή σχάρα, αλλαγή τιμονιού, καλύμματα, πατάκια και διάφορα άλλα αξεσουάρ και γκατζετάκια.

Πρόκειται για ένα ακόμα κλασικό πρόβλημα διαχείρισης περιορισμένων πόρων – ένα «παιχνίδι» όπου οι διαθέσιμες στρατηγικές είναι πλέον ελάχιστες.

Για να μην πάμε σε ανώτερα μαθηματικά: να το ασφαλίσεις το αυτοκίνητο; Ασφαλώς! Τι γίνεται όμως αν εσύ ο ίδιος παραμένεις ανασφάλιστος; Ξέρω ελεύθερους επαγγελματίες που ασφαλίζουν (ακόμη) το αυτοκίνητό τους, τον εαυτό τους όμως όχι. Και αν το δίλημμα δεν αφορά τη δική σου ασφάλεια, αλλά το αν θα ασφαλίσεις το αυτοκίνητό σου ή το παιδί σου, τότε τι κάνεις;

Είναι βέβαια και μερικοί που θεωρούν το αυτοκίνητο παιδί τους. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό…

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ